რელიგიისა და პოლიტიკის ურთიერთდამოკიდებულება იმდენად ვრცელი თემაა, რომ მისი სრულად  განხილვა, ფაქტიურად შეუძლებელია ერთი ტექსტის ფარგლებში. საქმე იმაშია, რომ როგორც ერთი, ისე მეორე აღწევს და გავლენას ახდენს ადამიანის საქმიანობის თითქმის ყველა სფეროში. ისინი, ასევე, მჭიდროდ აღწევენ და გადადიან ერთმანერთში და ხშირად შეუძლებელიც კი არის გაიგო, რასთან გაქვს საქმე – რელიგიასთან თუ პოლიტიკასთან. მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ რომის პაპის, ურბან მეორის, მოწოდება ჯვაროსნული ლაშქრობებისაკენ. შეუძლებელია არ დავინახოთ ამ ქმედებაში უდიდესი პოლიტიკური ნაბიჯი. მრავალი სახელმწიფო დაინგრა და ახალი წარმოიქმნა ამ ერთი კონკრეტული მოწოდების გამო. თუმცა, იმის თქმაც შეუძლებელია, რომ  საქმე მხოლოდ პოლიტიკასთან გვაქვს და რელიგია მარტოოდენ დამხმარე საშუალებად გამოიყენებოდა. წმინდა მიწის გათავისუფლება უდიდესი რელიგიური აქტი იყო. როგორც პირველი პირების, ისე რიგითი მეომრების გონებაში ჯვაროსნული ლაშქრობა წმინდა მისიას წარმოადგენდა, რომელმაც ღმერთის ნების აღსრულებისთვის მთელს დასავლეთ ევროპა გააერთიანა.  ყოველივე ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე, საჭიროა ჩვენი მსჯელობის საგანი უფრო კონკრეტული გავხადოთ, კერძოდ ის, თუ რამდენად უნდა ერეოდეს ეს ორი ინსტიტუტი ერთმანერთის საქმიანობაში. ე.წ. სეკულარული სახელმწიფოს პრობლემატიკა ქართული დღის წესრიგის ერთ-ერთი ძირითადი საკითხია.

ერთის მხრივ ლიბერალურად განწყობილი ნაწილი მუდმივად ყურადღებას ამახვილებს და მტკივნეულად აღიქვამს იმ ფაქტს, რომ  საქართველო ფაქტობრივად არ წარმოადგენს სეკულარულ სახელმწიფოს და ეს პრინციპი მხოლოდ კანონის ფურცლებზე რჩება. ის უზარმაზარი გავლენა, რასაც ქართული მართმადიდებლური ეკლესია ახდენს ქვეყნის შიგნით მიმდინარე პროცესებზე, ძალიან შორსაა ლიბერალური უმცირესობის ეტალონთან, ე.წ. ევროპულ მოდელთან, სადაც რელიგია მხოლოდ კონკრეტული ადამიანების პირად საქმედ განიხილება. სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოყოფილი თანხები და გადაცემული ქონება აშკარად არ ჯდება სქემაში, სადაც ნებისმიერ რელიგიას, სექტას თუ მიმდინარეობას თანაბარი უფლებები უნდა ჰქონდეს. საქართველოს კონსტიტუცია სწორედ ამგვარი მოდელის მიხედვით არის შექმნილი და წესით, მთელი ნორმატიული ბაზაც იგივე პრინციპების დაცვას უნდა ემსახურებოდეს, მაგრამ რეალობა კანონებთან თანხვედრაში არ მოდის

მეორეს მხრივ, საზოგადოების კონსერვატიული ნაწილი, რომელიც მნიშვნელოვან უმრავლესობაშია, ასევე უკმაყოფილოა არსებული მდგომარეობით. კერძოდ, მოსახლეობის უმრავლესობისთვის მართლმადიდებლობა წარმოადგენს ძირითად ღირებულებით სისტემას და გაურკვეველია, რატომ არ ხდება მასთან ქვეყნის კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოყვანა. პარალელურად გამოცხადებულია, რომ ქვეყანაში დემოკრატიაა, ანუ ხალხის მმართველობა. კონსერვატიული ნაწილისთვის, დემოკრატია გაგებულია თავისი პირდაპირი მნიშვნელობით, ანუ როგორც ხალხის უმრავლესობის მმართველობა. აღნიშნული ლოგიკის შიგნით გაურკვეველია, რატომ არ უნდა იყოს ეკლესია ინტეგრირებული საჯარო განათლების სისტემაში. გაუგებარია, რატომ არ უნდა აიკრძალოს სეასუალური უმცირესობები პროპაგანდა. ნებისმიერ ზემოაღნიშნულ საკითხზე, სამართლიან გარემოში ჩატარებული რეფერენდუმის პირობებში, საქართველოს მოქალაქეთა არჩევანი ცალსახა იქნება და ამას აცნობიერებს როგორც ერთი, ისე მეორე მხარეც.

ამდენად, ორივე მხარე დემოკრატიის განმარტებას ახდენს ისე, როგორც მომგებიანია მისი პოზიციის დასაცავად. ლიბერალებისთვის აუცილებელია, რომ რეალობა მოვიდეს კანონთან შესაბამისობაში, ხოლო კონსერვატორებისთვის – კანონები შეესაბამებოდნენ ქართულ რეალობას.

მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ არატრადიციული ორიენტაციის ადამიანებთან მიმართებაში არსებული მდგომარეობა. თუკი ხვალ სახელმწიფო ჩაატარებს პლებისციტს, ქვეყნის მოსახლეობის უმრავლესობა ცალსახად დაუჭერს მხარს აღნიშნული ჯგუფის გარკვეული უფლებების შეზღუდვას (მაგალითად საჯაროდ გამოხატვის უფლება).

ამჟამად ქვეყანაში არსებული რეალობის წინააღმდეგობრივი ბუნება მდგომარეობს იმაში, რომ მმართველი ლიბერალური უმცირესობა იცავს ე.წ. დემოკრატიულ ღირებულებებს, რელიგიასა და ტრადიციაზე ორიენტირებული უმრავლესობისგან, ამავე დემოკრატიის უმთავრესი პრინციპის დარღვევის ხარჯზე. ანუ იმისთვის, რომ ხალხს შევუნარჩუნოთ დემოკრატია, აუცილებელია, მათ არ მიეცეს მისი თავისუფლად გამოყენების საშუალება.

ცალსახაა, რომ პრობლემა უაღრესად მნიშვნელოვანია, რადგან იგი ზეგავლენას ახდენს მთელს ჩვენ სამომავლო პერსპექტივებზე. დიდწილად, ეს ფაქტორი, ერთ-ერთი განმსაზღვრელი იქნება ქვეყნის პოლიტიკური და რელიგიური ცხოვრებისთვის უახლოესი ათწლეულების მანძილზე.

რაში შეგვიძლია ვეძიოთ ზემოაღნიშნული პრობლემის წყარო? რა თქმა უნდა, იმ სპეციფიკურ ისტორიულ კონტექსტში, რომელშიც დღევანდელი ქართული საზოგადოების ფორმირება მოხდა.

საქმე იმაშია, რომ გზა, რომელიც გაიარა ევროპულმა ცივილიზაციამ და ქართველი ერის გზა სხვადასხვა იყო. პირველის შემთხვევაში, პრემოდერნის ეტაპი, რომელიც დაიწყო ანტიკური ფილოსოფიით, პლატონით და გაგრძელდა მისი შუასაუკუნეების ქრისტიანული თეოლოგიიური გადააზრებით, დასრულდა საფრანგეთის რევოლუვიის შემდგომ.  დადგა მოდერნის ეპოქა, რომელიც პოლიტიკური თვალსაზრისით საფრანგეთის რევოლუციიდან იწყება. ამ პროცესის არსი ძველი ავტორიტეტების, ღმერთისა და ტრადიციის ნგრევა და მის ადგილზე კანონისა და ადამიანის დაყენება იყო. ჩვენთან არ ყოფილა მეფის ტირანიის წინააღმდეგ აჯანყებული ხალხის გამოსვლები. ქართველი ადამიანის გონებაში დავითისა და თამარის ეპოქა ოქროს ხანაა. ტრადიცია და რელიგია ჩვენთვის ეროვნული თვითიდენთიფიკაციის ძირითადი ელემენტებია. კიდევ უფრო საინტერესოა, რომ ჩვენ პრემოდერნიდან მოვხვდით საკმაოდ სპეციფიკურ მოდერნში, ანუ საბჭოთა კავშირში. ჩვენ გამოვტოვეთ კაპიტალიზმი და თავი სოციალიზმში ამოვყავით. ამ ყველაფერმა, ასევე, თავისი უდიდესი კვალი დატოვა ჩვენს ცნობიერებაზე. შესაძლებელია გიყვარდეს, ან არ გიყვარდეს საბჭოთა კავშირი, მაგრამ იმის გაცნობიერება, რომ სოციალიზმიდან კაპიტალიზმში მოხვედრილი ადამიანებისთვის გარემო უკიდურესად მტრული, უსამართლო და არაკომფორტული აღმოჩნდება, აუცილებელია ქართველი ერის ამჟამინდელი მდგომარეობის ანალიზისთვის.  და აი ასეთ ადამიანებს, საბჭოთა სოციალიზმის შიგნით აღზრდილ ქართველებს, რომელთათვისაც რელიგია, მეფე, ტრადიცია და ყველაფერი თანმდევი იდეალიზირებული ოქროს ხანაა, თქვენ სთავაზობთ ლიბერალური დემოკრატიის პირობებში არსებობას, სადაც ერთადერთი რეალური რეგულატორი კანონია.

სწორედ ეს არის მიზეზი იმ ფარული და ხშირად ღია ზიზღისა, რომელსაც ლიბერალური ნაწილი ქართული ტრადიციებისა და კულტურის, განსაკუთრებით კი რელიგიის მიმართ ავლენს. ადამიანის გონებაში არსებული მეფის ან გმირის შესახებ წარმოდგენები რა თქმა უნდა ხელის შემშლელია, მაგრამ სწორედ ეკლესია, როგორც ცოცხალი ადამიანებისგან შემდგარი აქტიური ინსტიტუტი წარმოადგენს მთავარ პრობლემას, როდესაც ქართველების ახალ ფორმატში გადაყვანაზეა საუბარი. საქმეს კიდევ უფრო ართულებს ის გარემოება, რომ მოდერნი თავის მხრივ ასევე დასრულდა და მის ადგილს პოსტმოდერნი იკავებს, რომლის მთავარი არსი, ასევე,  წინა მოდელის უარყოფაში მდგომარეობს. ადამიანის, როგორც რაიმე განსაზღვრულის დემონტაჟი ნიშნავს, რომ მორალი, რწმენა, ღირებულებები, თუნდაც ოჯახი ან სქესი ოფციონალური ხდება და ყოველი ატომიზირებული ინდივიდის პირად არჩევანს წარმოადგენს. ამდენად გაუგებარია, რომელ მოდელში გადაფორმატებაზეა საუბარი, კლასიკურ ევროპულზე, რომელიც იქ უკვე სრულდება, თუ იმ ავანგარდზე, რომელთან ოდნავი შეხების დროსაც კი, ჩვენი დიდწილად პრემოდერნული საზოგადოება საშინელ კონვულსიებში ვარდება.

თუკი პრობლემას სხვა რაკურსით შევხედავთ, დავინახავთ, რომ ლიბერალური ნაწილის პრეტენზიები, რომლებსაც ისინი ინფორმაციული ომის ფარგლებში იყენებენ, არ არის შორს რეალობისგან. ეკლესია ამჟამად მართლაც არ შეესაბამება მისივე სწავლების ღირებულებით სისტემას. საქმე იმაშია, რომ მცირე ორგანიზაციამ, რომელიც საბჭოთა კავშირის პერიოდში რამოდენიმე ასეული წევრისგან შედგებოდა, შემდგომ რამოდენიმე ათწლეულში ათეულ ათასობით ახალი წევრი მიიღო. რა თქმა უნდა, იმუშავა ცნობილმა პრინციპმა რაოდენობის მკვეთრი მატების შემთხვევაში ხარისხის ვარდნის შესახებ. ამჟამად კარგად მომზადებული, კომპეტენტური და ერთგული კადრები ეკლესიისთვის უმთავრესი და სასიცოცხლო უცილებლობას წარმოადგენს. ორგანიზაციის ხელში დიდი ადამიანური რესურსების გარდა მსხვილი ფინანსური ნაკადებისა და პოლიტიკური გავლენის მოხვედრამ საკადრო კრიზისის ფონზე წარმოშვა მთელი რიგი პრობლემები, რომლებსაც მეორე მხარე აქტიურად იყენებს. ე.წ ჯიპიანი მამაოების თემა და ეკლესიის ბიზნესსტრუქტურად გადაქცევის შესახებ საუბრები ასუსტებს იმ ავტორიტეტს, რაც დღესდღეობით ეკლესისა საზოგადოებაში გააჩნია.

და მიუხედავად ამისა რელიგია რჩება ძალად, რომელიც უდიდეს გავლენას ახდენს ქვეყნის შიგნით არსებულ პოლიტიკურ მდგომარეობაზე. მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ 2012 წელს მიხეილ სააკაშვილის გუნდის დამარცხება არჩევნებზე, რომელიც სხვა ფაქტორებთან ერთად, მთელი რიგი სასულიერო იერარქების მიერ ღიად გამოხატულმა მოწოდებამ განაპირობა. ასევე, შეგვიძლია გავიხსენოთ 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნები, სადაც კონსტიტუციაში ოჯახის დეფინიციის განსაზღვრის თემა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი გახდა.

მიუხედავად იმისა, რომ ეკლესიის უმთავრეს და ფუნდამენტურ ტექსტში, ბიბლიაში, მოყვანილია პრინციპი, რომლის მიხედვითაც ,,კეისარს კეისრის უნდა მივაგოთ, ხოლო ღმერთს ღვთისა“, მისი ცხოვრებაში გატარება მთელ რიგ პრობლემებს აწყდება და სუბიექტური ინტერპრეტაციის ფონზე, როგორც ერთი ისე მეორე მხრიდან სრულ გაუგებრობამდე მივყავართ.

საკითხის განხილვა საპირისპირო კუთხიდანაც შეიძლება. ეკლესია, როგორც მასებზე ზემოქმედების უძლიერესი მექანიზმი, რომელიც დღესდღეობით საქართველოში მასმედიაზე უფრო ეფექტურიც კი არის,  მუდამ იყო, არის და იქნება სახელმწიფოს ინტერესის სფერო. ნებისმიერი პოლიტიკური ძალისთვის, ეკლესიის ლოიალური დამოკიდებულება ხელისუფლების შენარჩუნების ერთ-ერთი საბაზისო კრიტერიუმია. ამდენად, არ არის გასაკვირი, რომ ხელისუფლება ერევა ეკლესიის შიდა საქმეებში და ნებისმიერი ლეგალური თუ არალეგალური გზებით ცდილობს ხელიდან არ გაუშვას ადამიანთა გონების ეს ძლევამოსილი გასაღები. საკმარისია ვთქვათ, რომ ყბადაღებული შავი ჯიპები, რომლებიც ეკლესიის დისკრედიტაციის ერთ-ერთი მთავარი სიმბოლოა, სწორედ სახელმწიფოს მიერ არის გადაცემული.

რელიგიის თემა საქართველოსთვის წარმოადგენს არა მხოლოდ შიდაპოლიტიკურ, არამედ საგარეო პოლიტიკის განმსაზღვრელ ერთ-ერთ ძირითად ფაქტორსაც. შემთხვევითი არ არის, რომ ლიბერალთა შეტევის ერთ-ერთი უმთავრესი ხაზი მართმადიდებლობისა და რუსეთის ერთმანეთთან გაიგივებაზე გადის. რელიგიური ფაქტორი ერთის მხრივ შეიძლება იქცეს ძლიერ იარაღად, რომელსაც ჩვენი ჩრდილოეთ მეზობელი კონსერვატიულად განწყობილი ქართველებზე ზემოქმედებისთვის გამოიყენებს. მეორეს მხრივ, საგარეო პოლიტიკის, საერთაშორისო ინსტიტუტებისა და სტრატეგიული მოკავშირეების სრული მარცხი, ოდნავ მაინც შეეწყო ხელი საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის საკითხისა და რუსეთთან ურთიერთობების ნორმალიზებისათვის, მართმადიდებლობას აქცევს თითქმის ერთადერთ კომუნიკაციის არხად, რომელის მიმართაც ქართველებს ჯერ კიდევ შერჩათ გარკვეული იმედები. აღნიშნული ფაქტორების მნიშვნელობა კოლოსალურია.

იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წინამძღოლის, ილია მეორის ჯანმრთელობა ძლიერ შერყეულია, რასაც თან ერთვის სოლიდური ასაკიც, ამჟამინდელი აქტუალური დღის წესრიგი გადის კითხვაზე – თუ ვინ დაიკავებს შემდგომში სულიერი წინამძღოლის პოსტს. თუკი გავითვალისწინებთ ზემოთ მოყვანილ გარემოებებს, ნათელი ხდება, რომ მომავალი კათალიკოს პატრიარქსა და მის მიერ მოყვანილი გუნდის შემადგენლობაზე დამოკიდებული იქნება ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ბედი. ამდენად სავარაუდოა, რომ გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე ზეგავლენის მოხდენას შეეცდებიან როგორც ქვეყნის შიგნით მოქმედი პოლიტიკური ძალები, ისე საერთაშორისო ძალის ცენტრები, რომლებიც საქართველოს საკუთარი ინტერესების სფეროში ხედავენ.

ჩვენი მსჯელობა სრული არ იქნებოდა, თუკი არ შევეხებოდით იმ შესაძლო პოლიტიკურ პროექტებს, რომელთა რეალიზაციაც საქართველოს საპატრიარქომ მომავალში შეიძლება სცადოს. კერძოდ, საუბარია კონსტიტუციური მონარქიის ინიციატივაზე, რომლის კონტურებიც ნელ-ნელა იკვეთება ბაგრატიონთა ორი შტოს გაერთიანებისა და უფლისწულ გიორგის დაბადების შემდგომ გახშირებულ კომენტარებში.  ფაქტიურად ეს იქნება საქართველოს საპატრიარქოს მცდელობა, გადაჭრას პარადოქსი, რომელიც ზემოთ ავღწერეთ, კერძოდ მოახდინოს კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოყვანა რეალობასთან. თუკი ამას დავუმატებთ ლევან ვასაძის ფიგურას, რომლის პოლიტიკაში შემოსვლასაც უკვე კარგა ხანია წინასწარმეტყველებენ და რომელიც კონსერვატიული ძალების სავარაუდო ლიდერად მოიაზრება, მივიღებთ მეტ-ნაკლებად გასაგებ სცენარს იმისა, თუ როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები საქართველოს საპატრიარქოს მიერ აქტიური პოლიტიკური ქმედებების დაწყების შემთხვევაში.

დასკვნის სახით შეგვიძლია ყოველივე ზემოთ თქმული განვაზოგადოთ შემდეგ პუნქტებში: ქართული რეალობისთვის, რელიგია წარმოადგენს ერთ-ერთ უმთავრეს პოლიტიკურ ფაქტორს;

სახელმწიფოსა და რელიგიის გამიჯვნა შეუძლებელია როგორც მხარეებში მსგავსი სურვილის არ არსებობის, ისე ობიექტური გარემოებების გამო;

ქართულ საზოგადოებაში უკვე კარგა ხანია მიმდინარეობს აქტიური ბრძოლა კონსერვატიულ და ლიბერალურ ძალებს შორის, ხოლო არსებულ მოცემულობაში, მათ შორის რაიმე კონსტრუქციული შეთანხმებისა და კომპრომისის პერსპექტივები არ ჩანს მხარეთა უკიდურესი ანტიპატიისა და იდეოლოგიებს შორის ფუნდამენტური კონფლიქტის გამო;

პარადოქსი, რომლის შიგნითაც ლიბერალური დემოკრატიის გადასარჩენად მისი ფუნდამენტური პრინციპის დარღვევაა საჭირო, ადრე თუ გვიან უნდა გადაიჭრას. ან რეალობა უნდა შეიცვალოს კანონის შესაბამისად, ან კანონი რეალობის შესაბამისად;

საქართველოს საპატრიარქოს აქვს როგორც შესაძლებლობა, ისე ამბიციები, აქტიური როლი ითამაშოს ქვეყნის მართვის საქმეში. მისი ამ პოტენციალის რეალიზება დიდ წილად დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ ვინ გახდება ქვეყნის შემდეგი სულიერი ლიდერი;

საკითხის სიმწვავისა და კრიტიკული მნიშვნელობის გათვალისწინებით, მოსალოდნელია რელიგიის საკითხებში ქვეყნის შიდა და გარე ძალების აქტიური ჩარევა, რაც ცალსახად გამოიწვევს როგორც თავად ორგანიზაციის, ისე მთელი ქართული საზოგადოების დესტაბილიზაციას.