კიდევ ერთი კონფლიქტის მიზეზები ქართულ საზოგადოებაში.
ეს წერილი პასუხია ჩემი ძველი მეგობრის, გიორგი მაისურაძის წერილზე “მართლმადიდებლობა, როგორც ქართველი ლიბერალების უკანასკნელი თავშესაფარი’. მინდა ვთქვა რომ, გიორგის დიდი ხანია ვიცნობ და ძალიან პატივს ვცემ პირადად მასაც და მის თანამოკალმე მეგობრებსაც, სალომე ასათიანსაც, ნინია კაკაბაძესაც (რომელიც პარალელურად ჩემი დაც გახლავთ), და ასე შემდეგ. ეს სამი ავტორი იმიტომ გამოვყავი რომ მართლმადიდებლური ეკლესიის კრიტიკის ამ უახლეს კამპანიას სწორედ მათი წერილები დაედო საფუძვლად. მათს შორის მაინც გიორგი მაისურაძის წერილს გამოვარჩევდი და მას ვუპასუხებდი.
პირველ რიგში მინდა ვთქვა, რომ ამ წერილს ვწერ არა როგორც ‘ინტელექტუალი’, რომელიც გამორჩეულ მთაზე დგას თავისი ცოდნით, არამედ როგორც ერთი უბრალო მოკვდავი თავისი ჩვეულებრივი შიშებითაც და ფობიებითაც, რომელსაც ბევრჯერ აქვს სიკვდილი პირისპირ ნანახი და ამიტომაც ჩვევად ექცა პირჯვრის გადაწერა და ჩუმად ლოცვის ბურდღუნი ლამისაა ყოველ დღე. ეს ცხადია იმას არ ნიშნავს რომ მე ეკლესიური ცხოვრებით ვცხოვრობ. არანაირად. უბრალოდ ამ შიშების და ფობიების – ჩემი ექსისტენციური პრობლემების გადასაძლევად მარტო, საკუთარ თავთან ერთად ვლოცულობ ხოლმე. ეს არის და ეს.
ამ წერილის სათაურად ძველი ქართული ფილმის დასახელებაც სწორედ იმიტომ შევარჩიე, რომ ჩვენს კიბერ საზოგადოებაში აშკარად იკვეთება კონფლიქტი მორწმუნეებსა და სეკულარისტებს შორის. ცხადია, თუ ეს კონფლიქტი პოზიტიური მიმართულებით განვითარდა, მაშინ ის აუცილებლად პროგრესს მოიტანს – ხოლო თუ ის საკუთარ თავში ჩაიკეტა, ორ ურთიერთმოძულე მხარეს შორის ლანძღვა-გინების ფესტივალად გადაიქცა, მაშინ არც იმას გამოვრიცხავ რომ ეს ყველაფერი ცუდად დამთავრდეს.
იმედია საზოგადოებაში დაიწყება ჯანმრთელი დისკუსია რწმენისა, საზოგადოების და სახელმწიფოს საკითხებზე და შედეგად უფრო ჯანმრთელ დიალოგს მივიღებთ, ვიდრე დღეს გვაქვს. დღეს, არსებითად გვაქვს ურთიერთდაპირისპირებული მხარეების მიერ საკუთარი აგრესიის სხვადასხვა ფორმით გამოხატვა. მესმის ისიც, რომ მთელ რიგ შემთხვევებში, თუკი ეს აგრესია ძალმომრეობაში არ გადავიდა ეს შეიძლება სასარგებლოც იყოს. მაგრამ სწორედ ამისთვის საჭიროა განსხვავებული აზრის ადამიანებმა დაიწყონ მსჯელობა იმაზე თუ რა შეიძლება იყოს მათს შორის საერთო შეხების წერტილი. ერთის მხრივ ლიბერალების ამ ჯგუფის ‘ეშმაკის მოციქულებად’ გამოცხადება და მეორეს მხრივ ამ ადამიანების მიერ მორწმუნეების ‘ბნელ მასად’ შერაცხვა უფრო და უფრო ამწვავებს ამ კონფლიქტს. გიორგი მაისურაძის წერილში სწორედ შუაში მდგომების მიმართ არის გამოხატული საკმაოდ მძაფრი ნეგატიური დამოკიდებულება და ეს არც არის გასაკვირი. გამშველებელს ყოველთვის ყველაზე მეტი ხვდება, ცხადია. მაგრამ არის მთელი რიგი მომენტები, რომელზეც თამამად შეგვიძლია ვილაპარაკოთ.
ცხადია, არავის მოსწონს ნებისმიერი ტიპის ფანატიზმი. თუმცა მე ვფიქრობ, რომ საქართველოში არსებული ფანატიზმი თუნდაც ამერიკულ ფუნდამენტალიზმთან შედარებით არ არის ისეთი ექსტრემალური შემთხვევა. ცხადია, სოციალ დემოკრატიულ ევროპას წამყვანი ადგილი უჭირავს მსოფლიოში რელიგიური ზომიერების ხარისხით, თუმცა იქაც გვქონდა ახლახანს სეკულარისტების სასამართლოში დამარცხების შემთხვევები.
გიორგი მაისურაძე თავის სტატიებში იშვიათად ახსენებს, რომ ზოგადად საბჭოთა კავშირის დაცემის შემდეგ მსოფლიოში მთლიანად დადგა სეკულარიზმის კრიზისი. გაძლიერდნენ ულტრა-მემარჯვენე, რეაქციული და ფუნდამენტალისტური პარტიები, რომლებიც ქადაგებენ პირდაპირ საღვთო წიგნებიდან და ზოგჯერ მოსახლეობას თეოკრატიული სახელმწიფოს დამყარებისაკენაც მოუწოდებენ. შეერთებულ შტატებში 2010 წელს კონგრესის არჩევნებზე გამარჯვებული ‘ჩაის წვეულების’ დაჯგუფების წევრები რესპუბლიკურ პარტიაში ყველაზე ხშირად რელიგიურ და ფუნდამენტალისტურ ლოზუნგებს ეფარებოდნენ. 2008 წლის შემდეგ მსოფლიო ჯერ კიდევ ვერ გამოსულა გლობალური ეკონომიკური კრიზიდან, რომელიც როგორც ახლა უკვე ცხადი ხდება რეცესია კი არა, დეპრესიაა. სწორედ, ამიტომ დაიწყო განახლებული დისკუსია იმაზე თუ რამდენად კარგად მუშაობს ახლა ის წესწყობილება, რომელსაც პრაქტიკულად არანაირი ალტერნატივა არა აქვს.
საფრანგეთის ტროცკისტული მოძრაობის ლიდერი და ფილოსოფოსი დანიელ ბენსაიდი თავის ნაწერში ‘პერმანენტული სკანდალი’ ამბობს რომ 1992 წელს სოციალისტური ბანაკის დამარცხებით და ლიბერალიზმის სრული ჰეგემონიის გამეფებით მთელს მსოფლიოში იგივე პროცესი მოხდა, რაც მონარქიის აღდგენა იყო – ანუ მსოფლიო ტერმიდორი. მართლაც, 1992 წლის შემდეგ ოფიციალურად გამეფდა ცნება, რომ კონკურენცია და ქიშპი არის ბუნებრივი ადამიანური მდგომარეობა და ამ ქვეყნად ბედნიერი მხოლოდ ის იქნება, ვინც ამ მტაცებლურ ბრძოლაში გაიმარჯვებს. მე ვეთანხმები მაისურაძეს იმაში, რომ ქართულ საზოგადოებაში, ისევე როგორც დანარჩენ მსოფლიოში (რა თქმა უნდა მეტნაკლებად) მთავარი პრობლემა სწორედაც რომ პოლიტიკური რელიგიის გაკოტრებაა. დღეს, განმათავისუფლებელი პოლიტიკური დისკურსი არ არსებობს და ამიტომაც სიღატაკეში და სულიერ ანემიაში მცხოვრები მოსახლეობის დიდი ნაწილი სწორედაც რომ ეკლესიაში მიდის. თუმცა, ის ცდება იმაში, რომ ქართულ საზოგადოებას შუასაუკუნეებში მყოფს უწოდებს. დღევანდელი დღის ფუნდამენტალიზმი არ არის შუასაუკუნეების ფუნდამენტალიზმი არც საქართველოში და არც სადმე სხვაგან. ეს არის სპეციფიურად პოსტმოდერნული მოვლენა, რომელსაც ხელს კონკრეტულად ლიბერალური სისტემა უწყობს ხელს.
სლავოი ჟიჟეკს ძალიან კარგი ანალიზი აქვს იმის, რომ დღევანდელი ფუნდამენტალიზმი სწორედაც რომ ლიბერალური სისტემის პირმშოა. ჯაკ რანნსიერი თავის ნაწერში ‘დემოკრატიის სიძულვილი’ ხაზს უსვამს იმას რომ დღევანდელი მძაფრი მიუღებლობა ლიბერალური დემოკრატიის პრინციპების არის პროტესტი კონსუმერიზმის წინააღმდეგ. მოკლედ, ძალიან შორს აღარ წავალ სხვადასხვა ფილოსოფოსის ნათქვამის ციტირებით და ვიტყვი უბრალოდ იმას რომ ევროპული ტიპის ლიბერალური დემოკრატია პოლიტიკური რელიგიის როლში უკვე დიდი ხანია აღარ არის. მეოცე საუკუნის მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ ევროპის ყველა განვითარებულმა სახელმწიფომ ეს სისტემა ჩაანცვლა სოციალ დემოკრატიული მოდელით – ანუ სოციალური ეკონომიკით და ამ ‘კეთილდღეობის საზოგადოების’ შექმნით სწორედაც რომ ყველაზე სტაბილური პერიოდი მოიყვანა ევროპის ისტორიაში. თავის მხრივ ამერიკაშიც ფრანკლინ დელანო რუზველტის და ლინდონ ჯონსონის მიერ განხორციელებული New Deal-ისა და Great Society-ის პროგრამები იქცა სტაბილური საზოგადოების ჩამოყალიბების დასაწყისად. თორემ ყველას ერთად კარგად გვახსოვს რა ხდებოდა ჯონ სტაინბეკის Grapes of Wrath-ის ამერიკაში 30-იან წლებში და იგივე დროის გერმანიაში.
1992 წელს ლიბერალური დემოკრატიის სახელით წოდებული უპირობო კაპიტალიზმის სისტემა კიდევ უფრო დიდი ჰეგემონიის ძალით დაბრუნდა და ამის მერე დაიწყო ნელ-ნელა ადამიანური სოლიდარობის მოდელების ჩანაცვლება ჰობსიანური ცნებებით. ლიბერალურ სისტემაში კი კონსერვატიულ, ფუნდამენტალისტურ დისკურსს ძალიან მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს: იმის მაგივრად რომ ვილაპარაკოთ ადამიანების მართლაც-და თანასწორობაზე, მუდმივად ვლაპარაკობთ სხვადასხვა იდენტობის ჯგუფებს შორის ვინ უნდა ავიდეს გამარჯვებულის პედესტალზე. პოსტმოდერნული პოლიტიკური დისკურსი დაემსგავსა მუდმივ რბოლას სხვადასხვა ინტერესთან ჯგუფებს შორის: ამ რბოლაში ერთმანეთს ეჯიბრებიან სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფის, რელიგიის, რასის, ქალაქის, სოფლის, რეგიონის, ხელის და ფეხის ზომის, სასმელის მოყვარულის, სპორტის, მეცნიერების, ხელოვნების წარმომადგენლები. ერთმანეთს ეჯიბრებიან ჰომოსექსუალები და ჰეტეროსექსუალები, კაცები და ქალები, ახალგაზრდები და მოხუცები, ცოლიანები და უცოლოები, შინაბერები და უბერებლები. რაც მთავარია, საკითხი ასე დგას: გამარჯვებული ცოტაა და აბა ჰე, ვინც გაიმარჯვებს იმას რჩება ყველაფერი და ვინც წააგებს (ანუ loser-ებს) არაფერი. ეს ხელოვნურად შექმნილი ნულოვანი ჯამის თამაში იმდენად საშიშ ფორმას იღებს, რომ ადამიანი იწყებს საკუთარი მუდმივი შიშებისა და ფობიებისაგან გაქცევას. იწყებს ნუგეშის ძიებას – და ამ დროს რელიგია საუკეთესო ნუგეშია მისთვის, რადგანაც რელიგიაში, ცათა სასუფეველში მაინც ყველა თანასწორია.
სხვათა შორის, ფროიდის ადრეულ ნაწერებში მე ყველაზე მეტად სიზმრების ის განმარტება მომწონს, სადაც ის ამბობს, რომ ადამიანის სიზმრის ყველაზე ღრმა თემა სწორედაც რომ უპირობო სიყვარულის ძიებაა – ანუ მისი გარემომცველების მიერ მისი მიღება ისეთად, როგორიც ის არის. ეს, ჩემი აზრით ფროიდის ერთ-ერთი საუკეთესო განაზრებაა. რელიგია, კი ასეთ უპირობო სიყვარულს სთავაზობს ადამიანს, ოღონდ სიკვდილის შემდეგ. მოკლედ რომ ვთქვათ, იუნგისა არ იყოს, ადამიანში ექსისტენციური შიში ყოველთვის არსებობდა და ის არახალია. ადამიანს არ ანიჭებს სიამოვნებას ნულოვანი ჯამის თამაშებში მონაწილეობა – სპორტი სხვაა და სიკვდილ-სიცოცხლის სავარჯიშო ასპარეზი სხვა. სწორედ ამიტომაა რომ ადამიანი იღწვის საკრალური საწყისისაკენ – მას არ აკმოყიფილებს მხოლოდ მატერიალური საწყისი – რადგან მის თვალწინ ბევრი სხვა მისი მსგავსი არსება კვდება ფიზიკურად.
მაისურაძე იმაშიც მართალია რომ საზოგადოებაში სულიერების ნაკლებობაა – ბევრს ნოსტალგიაც აწუხებს რომ წინა საუკუნის 70-იან და 80-იან წლებში უფრო მეტი სულიერება იყო ქართულ საზოგადოებაში ვიდრე ახლა, ინტერნეტით და უახლესი ტექნოლოგიებით გაჯერებულ სივრცეში. მომხვეჭელობამ, კარიერიზმმა, დაუნდობლობამ ნელ-ნელა სიყვარულის და სითბოს ადგილი დაიკავა – საზოგადოებაში მორალური კრიტერიუმები დაიკარგა – დაიწყო ძალის ბრმა თაყვანისცემა – პრაქტიკულად კერპთაყვანისცემამდე მისული და ბუნებრივია რომ ამ მდგომარეობაში იქნებოდა ბევრი ყალბი და ფარისევლური მომენტი. ერთ-ერთი მათგანი სწორედ ის მცდარი ‘მორწმუნეობაა’, რომელსაც მართლაც ამჟღავნებს ქართული ისტაბლიშმენტის დიდი ნაწილი. საოცარია, მაგრამ თითქოს ათეისტურ საბჭოთა კავშირში მეტი სულიერება იყო, ვიდრე მორწმუნე და ლიბერალურ დამოუკიდებელ ქვეყანაში. ამასაც თავისი სიღრმისეული მიზეზები აქვს. სოციალური დარვინიზმის სისტემაში, სადაც მთავარი გასაღმერთებელი საგნები სწორედაც რომ მატერიალური ქონება და ამასთან დაკავშირებული ძალაუფლებაა, ძნელია სწორი ღირებულებების გამომუშავება. სანამ საზოგადოებაში ასეთი სისტემა კითხვის ნიშნის გარეშე არსებობს, მანამ ნუ გვექნება იმედი რომ ვინმე კარგად მოეპყრობა არა მარტო უმცირესობებს და განსხვავებულ ადამიანებს, არამედ უმრავლესობასაც კი.
ადამიანების რამდენ პროცენტს აქვს საქართველოში მეტნაკლებად ნორმალური ცხოვრების სტანდარტი?
ძალიან ოპტიმისტური გამოთვლითაც კი ამ ადამიანების რიცხვი მოსახლეობის 15 პროცენტს არ სცილდება. დანარჩენი მოქალაქეები მუდმივად ან თავის გადარჩენაზე ანკი სულაც ქვეყნიდან გაქცევაზე ფიქრობენ. ემიგრაციამ არნახულ დონეს მიაღწია. ასეთ წარმოუდგენელ სიდუხჭირეში წარმოუდგენელია ადამიანის ექსისტენციური შიშები უფრო დიდი ძალით არ ამოქმედდეს. ამას რატომღაც ჩემი მეგობარი გიორგი მაისურაძე იგნორირებას უკეთებს. მიუხედავად იმისა, რომ დანიელ ბენსაიდისა არ იყოს, გიორგიც ტროცკისტული ინტერნაციონალის წევრია, ის მაინც უფრო პოსტმოდერნისტი ლიბერალის პოზიციებიდან მხოლოდ კულტურულ ფაქტორებზე ლაპარაკობს და სულ ავიწყდება რომ კულტურას ხშირ შემთხვევაში სტრუქტურა აყალიბებს. დიახ, თუ გვინდა კულტურულ ძალადობას მოვერიოთ, პირველ რიგში სტრუქტურულ ძალადობას უნდა დავუპირისპირდეთ. მე არც ტროცკისტი ვარ და არც მარქსისტი – მაგრამ ამ დებულებას ვფიქრობ ბევრი ეთანხმება – სულაც არ არის აუცილებელი მარქსისტობა, რომ დაინახო რომ შიმშილი უბედურებაა.
როდესაც ადამიანებს მუდმივი განადგურების და შიმშილით სიკვდილის შიშში უწევთ ცხოვრება, ბუნებრივია ისინი გაძლიერებულად ილოცებენ. საკრალური და უნივერსალური ძალისადმი მიმართვა განაგდურების საფრთხის წინაშე მყოფ ადამიანს მუდმივად ახასიათებდა. რატომღაც ამის შესახებ ბევრი ივიწყებს. სოციალურად სამართლიან საზოგადოებაში არც ავადმყოფი ბავშვის მყოლ ქალს უწევს ქუჩაში დგომა და სანთლების ყიდვა და არც ეკლესიაა ბიზნესის იმედად დარჩენილი. გიორგი მაისურაძეს მშვენივრად ეცოდინება გერმანული მაგალითი, სადაც ნებაყოფლობითი საეკლესიო გადასახადია, რაც მორწმუნე მოქალაქეებს საშუალებას აძლევს თვითონ მიიღოს გადაწყვეტილება, რამდენი შესწიროს ეკლესიას და ამით მტაცებლურ შეჯიბრს მოქალაქეებიც და რელიგიური ინსტიტუტებით თავიდან იცილებენ. ჩვენს საზოგადოებაში დღეს მთავარი პრობლემა სწორედაც რომ ეს მტაცებლური ინსტიქტებია, რომლებსაც საზოგადოების ელიტური ნაწილი ხელს არაფრით უშლის. ამის გამოა, რა საშინელი მდგომარეობაც გვაქვს ერშიც და ბერშიც. ხოლო, ვისაც ყველაფერი ცუდის ბერისათვის დაბრალება უნდა, მისი საშიშროება ისაა, რომ ლენინის, ტროცკის და სტალინის შეცდომები, უფრო სწორად დანაშაულები გაიმეოროს. სხვას არ ვიცი, და ჩემს მეგობარ გიორგის ნამდვილად არ ესწავლება რა იყო მათი ძალადობრივი ათეიზმის შედეგი. ეკლესიების ძალით დანგრევას რა შედეგებიც მოჰყვა, ეგეც კარგად დავინახეთ, და საერთოდ იაკობინური მიდგომა რომ არ არის გამოსავალი ეს ბოლო ორასმა წელიწადმა კარგად დაგვანახა. ტერორს ტერორი ცვლიდა – და ეს ტერორი ვერასდროს ამკვიდრებდა სამართლიანობას. ამის საპირისპიროდ ტერორის გარეშე მოსული სოციალური ცვლილება ინდოელი მორწმუნე კაცის მოჰანდას განდის თამადობით, აგრეთვე ამერიკელი შავკანიანი ღვთისმსახურის მართინ ლუთერ კინგ ჯუნიორის ლიდერობით, აგრეთვე სამხრეთ აფრიკის სიმართლის და შერიგების კომისიის თავმჯდომარის, ანგლიკანი მღდვდელი დესმონდ ტუტუს თავმჯდომარეობით წარმატებით დამთავრდა. მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარმა აჩვენა რომ არაძალადობრივი და სულიერი ბრძოლა ბევრად უფრო შედეგიანია, ვიდრე იაკობინური ან ბოლშევიკური ტერორი.
დაბოლოს, ლოგოცენტრიზმის და ინტუიციის დაპირისპირების შესახებ. ამ თემაზე ბევრი კარგი რამე დაწერილა. გიორგის შევახსენებ ჯორჯო აგამბენის არაჩვეულებრივ ნაწარმოებს თანამედროვე მეცნიერული ბიოპოლიტიკის შესახებ ‘ჰომო საკერს’, სადაც ის არაჩვეულებრივად კარგად ამტკიცებს რომ მეცნიერების სახელით მარტო მეოცე საუკუნეში არანაკლები ბოროტება იქნა ჩადენილი, ვიდრე სხვადასხვა რელიგიის სახელით წინა საუკუნეებში. მეცნიერების და ლოგოსის გაღმერთების შედეგად მივიღეთ ნაციზმიც და ბოლშევიზმიც. კარგად მოგეხსენებათ რომ ნაციზმი ევგენიკისა და სხვა ფსევდო-მეცნიერებების ცხოვრებაში გამტარებლად გვევლინებოდა, ისევე როგორც ბოლშევიზმი მარქსიზმის განხორციელებად გვაჩვენებდა თავს. ემპირიო ცენტრიზმი და სრული მატერიალიზმი არ აღმოჩნდა პანაცეა – უფრო მეტიც ასეთმა მიდგომამ ადამიანები მოხმარების საგნებად აქცია და მორალურ ეთიკურ პრინციპებსაც ფასი დაუკარგა. ალთუსერი კარგად ლაპარაკობს ამის შესახებ თავის ნაწერში ლენინზე და ფილოსოფიაზე. თვითონ ლენინიც კი აღიარებდა გარკვეულ მეტაფიზიკურ საწყისებს და სწორედ ამიტომ ჰეგელს უბრუნდებოდა.
განდის მეორეს მხრივ კარგად ესმოდა რომ ადამიანმა პირველ რიგში საკუთარ სიხარბეს და მომხმარებლობას თვითონ უნდა სძლიოს და ცოტა იკმაროს. ევროპული ცივლიზაციის მთავარ ნაკლად მეორე მსოფლიო ომამდე სწორედაც რომ ლიბერალური ‘გაუმაძღრობა’ იქცა. ამ გაუმაძღრობას მოჰყვა შედეგად ჰოლოკოსტი. ბოლშევიკების მატერიალიზმს კი გულაგი და კონცლაგერებში დაღუპული მილიონობით ადამიანი. ახლა ორჯონიკიძის და მისი კოლეგების სანთლების დანთება აღარ შეიძლება. ნაციზმმა და ბოლშევიზმმა საბოლოოდ დაამტკიცა რომ ეს ფილოსოფიები ვერ გამოდგება ლიბერალიზმის ალტერნატივად. მაგრამ განდის სვადეშის და სვარაჯის თეორიებმა და პრაქტიკამ გაიმარჯვა ინგლისურ კოლონიალიზმთან ბრძოლაში. ლუთერ კინგის სულიერებამაც გაიმარჯვა სეგრეგაციასთან და დისკრიმინაციასთან ბრძოლაში. იქნებ ჩვენც ასეთი მეთოდები აგვეღო შეიარაღებაზე.
როცა ლაპარაკია დიალოგზე საზოგადოების შიგნით, ლაპარაკია იმაზე რომ ჩვენ ერთმანეთს უნდა შევხედოთ ისე, როგორც სრულფასოვან ადამიანებს. დემოკრატიის მთავარი ხიბლი სწორედ ისაა რომ ‘ყველა’ თანასწორია – და თუ ეს მართალია, მაშინ უმრავლესობაც და უმცირესობაც ჩაბმული უნდა იყოს ამ საუბარში. არც ის არის სწორი რომ ათეისტები გაირიყონ საზოგადოებრივი პროცესებიდან, და არც ის არის გამართლებული, რომ გარკვეულმა ადამიანებმა ‘ინტელექტუალის პედესტალიდან’ ილაპარაკონ. გიორგი მაისურაძეს ის ეშლება რომ პოსტმოდერნულ ხანაში ფეოდალურ აჩრდილებს ებრძვის – ბატონყმობა უკვე დიდი ხანია გადავარდა და მის მაგივრად შემოვიდა მონობის კიდევ უფრო საშინელი ფორმა – ლიბერალური ‘თავისუფალი ვარდნა’. გიორგი მაისურაძეს კარგად აქვს წაკითხული ლიოტარდის ‘პოსტმოდერნული კონდიცია’, რომელიც ჯერ კიდევ 1979 წელს დაიბეჭდა. აქ ავტორი წერს რომ ახლანდელ საზოგადოებაში სიცილი და ქილიკი იქცა ტერორის ახალ ფორმად: თუ საზოგადოების ფინანსურ ელიტას არ მოეწონა შენი საქციელი, ისინი ტყვიას კი არ გესვრიან – ამისათვისაც ფული ენანებათ – არამედ ისე ჩაიცინებენ და ჩაიქილიკებენ – რომ ადამიანი სამუდამოდ რჩება ჟანგბადის გარეშე. შედეგად, ის თავისით იხუთება. საქართველოში მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა სწორედ ამ დღეშია. ამ სიტუაციის გამოსწორება ჩვენ რა თქმა უნდა ეკლესიასაც უნდა ვთხოვოთ და საზოგადოებასაც, მაგრამ პირველი დანიშნულების ობიექტი მაინც ფინანსური და პოლიტიკური ელიტაა, რომელიც საქართველოს შემთხვევაში პრაქტიკულად ერთია.
იმის მაგივრად რომ ერთმანეთს გამუდმებით ‘ბნელები’ და ‘სოროსისტ-სატანისტები’ ვუძახოთ, იქნებ მოვიდა დრო რომ მორწმუნეები და ათეისტები დავსხდეთ ერთად და დავილაპარაკოთ იმაზე თუ რა გვაერთიანებს – იქნებ არის ისეთი რამეც რაც ორივე მხარეს ერთიანად გვაწუხებს? იქნებ შეიძლება რომ კონკრეტული კარგი საქმეების გაკეთებაზე ვიფიქროთ – არა მხოლოდ საქველმოქმედო დახმარებაზე, რომლის საშუალებაც ყოველთვის შეზღუდულია, არამედ ისეთ პროგრამებზე, რომლებიც ნამდვილ შედეგს მოიტანს. მაგალითად, ერთი ასეთი პროექტი შეიძლება იყოს საქართველოში პროგრესული ტიპის უნივერსიტეტის გახსნა ანკი რომელიმე უნივერსიტეტის კურიკულუმის ისე გადაკეთება, რომ სოციალური საკითხებიც მეტნაკლებად ისწავლებოდეს. ნუთუ ეს არ ღირს იმად რომ დროებით მაინც შევწყვიტოთ ერთმანეთის ლანძღვა?. რატომ არ შეიძლება რომ საქართველოში გაისხნას ასეთი განათლების კერები?..
ცხადია, მტკივნეულ და საჭირბოროტო საკითხებზე უნდა იყოს ყოველთვის პოლემიკა – მათს შორის ბურჟუა-ლიბერალური პოზიციებიც უნდა გამოიხატოს. აქვე მინდა ვთქვა რომ ამ გამოთქმას არანაირად არა აქვს დამამცირებელი მნიშვნელობა: ბურჟუა, იგივე ბიურგერი, საშუალო კლასის მოქალაქეს ნიშნავს და ლიბერალიც არ არის საგინებელი სიტყვა. ნებისმიერ ჯანმრთელ საზოგადოებასი ცხადია არის ლიბერალების და კონსერვატორების ადგილი, მაგრამ არა მხოლოდ მათი. პოსტმოდერნული ლიბერალური დისკურსის მთავარი პრობლემა სწორედ ის არის, რომ ცდილობს ამ ორი უკიდურესობის მეტი დისკუსიაში სხვისი ადგილი არ დატოვოს. ეს არის ლიოტარდის და ფუკოს მიერ გაკრიტიკებული ნეოლიბერალური არაპირდაპირი ტერორის სისტემის მთავარი ნაწილი. გიორგი ბევრი სხვისგან განსხვავებით კარგად იცნობს ამ თეორიებს, მაგრამ მის ქართულ ნაშრომებში მაინც შუასაუკუნეების აჩრდილებს ეძებს. რატომღაც ავიწყდება რომ საქართველო სულ ცოტა ხნის წინ ბოლშევიზმის ავანგარდში იდგა და ედუარდ შევარდნაძის ცეკას მდივნობის დროსაც ‘გარდამავალ წითელ დროშებს’ ფლობდა.
შუასაუკუნეები და ფეოდალური ბატონყმობა საქართველოში ილიას დროს გადავარდა – დღეს ბევრად უფრო რთული პერიოდი გვაქვს – პოსტმოდერნული ლიბერალიზმის მონობა – სადაც მოსახლეობის ძალიან პატარა პროცენტი ‘ცხოვრობს’ – დანარჩენი კი გადარჩენისთვის იბრძვის. იქნებ ამაზეც გვეფიქრა – რა ვუყოთ ამ საზოგადოებას? როგორ შეიძლება სულიერი და მატერიალური სიდუხჭირის დაძლევა?
იქნებ საზოგადოების ყველა იმ წევრმა, ვისაც ეს მდგომარეობა ადარდებს ერთად დაიწყოს ამ საკითხების განხილვა და პოზიტიური ხედვის გაზიარებაც. უკვე ყელში ამოვიდა მუდმივი ნეგატიურობა – ეს არ ვარგა, ესეც არ ვარგა და ცუდზე ცუდი არ დაილევა. იქნებ იმაზეც გვეფიქრა, რა შეიძლება იყოს კარგი. ამდენ დეკონსტრუქციას ერთი რეკონსტრუქცია ან სულაც კონსტრუქცია არ უნდა მოყვეს ჩვენს სააზროვნო სფეროში?..
ანდა სულაც რატომ გვეჩვენება რომ ჩვენ მრავალფეროვნებას და მრავალხმოვანებს ვერ მივიღებთ? მაშინ როდესაც მსოფლიოში ერთ-ერთი იშვიათი მრავალხმოვანი სიმღერების ავტორები ვართ.
რატომ გვეჩვენება რომ ამ გაუთავებელ მაჩიზმოს და მილიტარიზმს ვერ ვძლევთ? მაშინ როდესაც ჩვენს ეკლესიას არასდროს დაუკანონებია ‘სამართლიანი ომის’ ცნება, ისე როგორც ეს ჯვაროსნულმა ლაშქრობებმა გააკეთეს.
არ შეიძლება მუდმივად და ყველაფერში ცუდის დანახვა. ამ ქვეყანაზე კარგიც არსებობს. გინდაც უკვე მოძველებული დიალექტიკის კანონებით და გინდაც უფრო თანამედროვე პოლიფონიური აზროვნების წესით.
ნებისმიერი კონფლიქტის მოგვარების პროცესში ყველაზე რთული სწორედ დაპირისპირებულ მხარეებს შორის ერთმანეთში ადამიანის დანახვაა. ჰუმანიზმის ამ მთავარი პრინციპის ამოქმედებას ყველაზე დიდი ძალისხმევა სჭირდება. ხანდახან შეიძლება ვიფიქროთ, რომ სეკულარული განათლების მომხრეებს მეტი მიდრეკილება აქვთ ჰუმანიზმის პრინციპებისკენ, მაგრამ ეს ხშირად ასე არ არის.
იმედი დავიტოვოთ რომ ეს მოხერხდება. სიმართლე არც ერთ მხარეს არ უნდა დაიმალოს და არც ერთი ტაბუ არ უნდა იქნას უსამართლოდ დადებული.
შეიძლება ჩვენც გვჭირდება სიმართლის და შერიგების კომისია?
