► ავტორი: პაატა გურგენიძე – როტერადმის უნივერსიტეტის საჯარო პოლიტიკისა და მენეჯმენტის მაგისტრი. ეკონომიკისა და ჯანდაცვის პოლიტიკის მკვლევარი

© European.ge

„თუ თქვენ ირწმუნებით, რომ საგადასახადო შეღავათები უცხოური კაპიტალის უზარმაზარ შემოდინებას გამოიწვევს, თქვენ უნდა გაითვალისწინოთ  ფულის დიდი გადინებაც უცხელთა შემოსავლების სახით მომავალში;  რომ შიდა შემოსავალი იმდენითაც კი არ გაიზრდება, რამდენითაც გაიზრდება მშპ… აღმოსავლეთ ევროპის ვიშეგრადის ქვეყნების ეკონომიკებმა მოიზიდეს დიდი კაპიტალი დასავლეთ ევროპიდან, ნაწილობრივ დაბალი ხელფასების, ნაწილობრივ დაბალი კორპორატიული საგადასახადო განაკვეთების გამო. ამან მშპ-ს ზრდას შეუწყო ხელი, მაგრამ ზრდის იმდენად დიდი ნაწილი წავიდა უცხოელი ინვესტორებისკენ, რომ ეროვნული შემოსავლების ზრდა ჩამორჩა.“

პოლ კრუგმანი

2017 წელს, საქართველოს ეკონომიკა აღმავლობას განიცდიდა. მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) ზრდა წინა წელთან შედარებით (2,8%) დაჩქარდა თითქმის ორჯერ (4,8% წინასწარი შეფასებით). მთავრობის ეკონომიკური პოლიტიკის მომხრეები ამ ზრდას ალბათ ე.წ. ესტონურ მოდელს, რეინვესტირებულ მოგებაზე გადასახადის გაუქმებას დაუკავშირებენ, თუმცა მე ჯერ არ ვაანალიზებ მთავრობის პოლიტიკის გავლენებს და ამაზე, ვერაფერს ვიტყვი. სამაგიეროდ, უკვე შეიძლება იმის თქმა, რომ საქართველოს 2014 წლის ზრდა ( 4,6% ) უფრო მეტად შიდა ფაქტორების (ეკონომიური პოლიტიკის) შედეგი იყო, ვიდრე 2017 ისა, რომელიც სავაჭრო პარტნიორების, რუსეთისა და თურქეთის ეკონომიკების მნიშვნელოვანი გამოცოცხლების ფონზე მიმდინარეობდა. მეტიც, ქართული ოცნების წარმატების პერიოდებს თუ შევადარებთ, 2017 წლის ოთხი კვარტალი (5,3%, 4,9%,4 ,4%, 4,7%) ჩამოუვარდება 2013 წლის ბოლო კვარტლიდან მოყოლებულ ოთხს (7,6%, 7,2%, 4,9%, 5,6%). მაგრამ სანამ 2017 წლის ზრდის გამომწვევ პოლიტიკასა და სხვა წლებთან შედარებას ჩავუღრმავდებით, მოდით ვუპასუხოთ ერთ უცნაურ კითხვას:  საერთოდ, კარგი იყო თუ ცუდი ეს ზრდა ჩვენთვის, ამ ქვეყნის მოქალაქეებისათვის.

ცოტა ხნის წინ, შევესწარი ერთ საუბარს, საიდანაც დამამახსოვრდა, რომ პრემიერი კვირიკაშვილი თურმე წუხდა შემდეგზე – ასეთ ზრდას მივაღწიეთ და ყველა მაინც უკმაყოფილოაო. ამ წუხილზე ერთ-ერთი გონივრული პასუხი ისაა, რომ ზრდა არ იყო ინკლუზიური – ანუ, ღარიბები ღარიბდებოდნენ და მდიდრები მდიდრდებოდნენ, თუმცა, სოციალური უთანასწორობის დინამიკაზე დაკვირვება, საქსტატის მონაცემებზე დაყრდნობით, საკმაოდ რთულია, რაც ცალკე განხილვის საგანია. მოსახლეობის “უმადურობის” გამომწვევი ფაქტორები სულ სხვა ადგილას აღმოვაჩინე: 2014 წლიდან მოყოლებული, ეკონომიკის (მშპ) ზრდას არ მოაქვს არანაირი შედეგი ქვეყნის მოსახლეობისათვის.

მაკროეკონომიკური ინდიკატორების ენაზე, ეს გამოიხატება იმაში, რომ იზრდება ქვეყნის შიდა პროდუქტი (მთლიანი შიდა პროდუქტი, მშპ, ანუ GDP, Gross Domestic Product), მაგრამ არ იზრდება ეროვნული შემოსავალი (მთლიანი ეროვნული შემოსავალი, ანუ, GNI, Gross National Income). ძალიან მარტივად რომ ვთქვათ, თუ შიდა პროდუქტი ის პროდუქტი/ შემოსავალია, რაც იქმნება ქვეყნის შიგნით (როგორც ადგილობრივი და უცხოელი მუშახელის, ისე ადგილობრივი და უცხოური კაპიტალის მიერ), ეროვნული შემოსავალი არის ის პროდუქტი/ შემოსავალი, რაც იქმნება მხოლოდ ადგილობრივი მოსახლეობის მიერ, ქვეყანაში და ქვეყნის გარეთ. თუ Investopedia-ს განმარტებას დავესესხებით, იმისათვის, რომ გამოვთვალოთ ეროვნული შემოსავალი, უცხოელების მიერ ჩვენთვის (ადგილობრივებისათვის) გადახდილი შემოსავალი და უცხოეთში ჩვენი კაპიტალიდან მიღებული შემოსავლები უნდა დავამატოთ მშპ-ს, ხოლო ჩვენს მიერ უცხოელი მუშახელისათვის გადახდილი და საქართველოში უცხოური კაპიტალის მიერ გენერირებული შემოსავალი უნდა გამოვაკლოთ მას. რამდენადაც ქართველებს არ გვაქვს უცხოეთში მნიშვნელოვანი პირდაპირი ინვესტიციები, GDP-სა და GNI-ს შორის სხვაობას, ძირითადად, საქართველოში უცხოური პირდაპირი ინვესტიციების ფაქტორი ქმნის, რომელიც იმდენად დიდია, რომ ამ მაჩვენებლით მსოფლიოს ლიდერთა შორის ვართ (პირველ ოცეულში 200 ქვეყნიდან). საილუსტრაციოდ მომყავს გრაფიკი, რომელზეც აღნიშნულია საქართელოს მაჩვენებლის მიმართება ევროპის, ამერიკისა  და მსოფლიოს საშუალო მაჩვენებლებთან.

სწორედ ამ უზომოდ მაღალი პირდაპირი უცხოური  ინვესიტიციების მიერ (FDI, Foreign Direct Investment) შექმნილი უცხო კაპიტალი ქმნის/ითვისებს იმ პროდუქტს/ შემოსავალს, რომელიც ემატება ჩვენი (ადგილობრივი) კაპიტალის და მუშახელის მიერ შექმნილ მწირ და სტაგნაციაში მყოფ პროდუქტს/ შემოსავალს და ქმნის ზრდადი ეკონომიკის – მთლიანი შიდა პროდუქტის სურათს.

ქვემოთ მოყვანილი ცხრილიდან ჩანს, რომ ნაციონალური პროდუქტი ერთ სულზე, არ იზრდება 2014 წლიდან მოყოლებული [1] . (ნაციონალური პროდუქტი ერთ სულზე (GNI per capita, PPP (constant 2011 international $))

[1] მთლიანი ეროვნული პროდუქტი (GNI, PPP (constant 2011 international $))

https://data.worldbank.org/indicator/NY.GNP.MKTP.PP.KD?end=2016&locations=GE&start=2011

[2]მთლიანი მშპ GDP, PPP (constant 2011 international $)

https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.KD?end=2016&locations=GE&start=2012