© Social Europe Journal

მარიამ გაჩეჩილაძის თარგმანი

ევროპული კავშირი საკუთარ არსებობას უნდა უმადლოდეს პოლიტიკურ ელიტებს, რომელთაც შეუძლიათ დაეყრდნონ საკუთარი მეტ-ნაკლებად ინდიფერენტული მოსახლეობის პასიურ თანხმობას, ყოველ შემთხვევაში, მანამ სანამ მოსახლეობა თვლის, რომ ევროკავშირი პასუხობს მის ეკონომიკურ ინტერესებს, ყველა გარემოების გათვალისწინებით. ევროკავშირი მოქალაქეების თვალში ჩანს ლეგიტიმურად პირველ რიგში საკუთარი მუშაობის შედეგების ხარჯზე და არა იმის გამო, რომ ის ასრულებს მოქალაქეთა პოლიტიკურ ნებას. საქმის ამგვარი წყობა იხსნება არა მხოლოდ კავშირის დაარსების ისტორიით, არამედ ამ უნიკალური წარმონაქმნის სამართლებრივი მოწყობის თავისებურებებითაც.  ევროპის ცენტრალური ბანკი, ევროპული კომისია, ევროკავშირის სასამართლო, ყველა მათგანი ბოლო ათწლეულების განმავლობაში, მყარად დამკვიდრდა ევროპელების ყოველდღიურ ცხოვრებაში, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ინსტიტუტები ყველაზე ნაკლებად ექვემდებარებიან დემოკრატიის კონტროლს. გარდა ამისა, ევროპული საბჭო, რომელმაც მიმდინარე კრიზისის დროს საკუთარ თავზე აიღო ინიციატივა, დაკომპლექტებულია მთავრობათა მეთაურებით, რომელთა როლიც, მოქალაქეთა აზრით, შედგება იმაში, რომ მათ წარმოადგინონ თითოეული ქვეყნის ნაციონალური ინტერესები შორეულ ბრიუსელში. და ბოლოს, ნაგულისხმევი იყო, რომ, ყოველ შემთხვევაში, ევროპული პარლამენტი მოახდენდა ცალკეული ქვეყნების შიგნით არსებული პოლიტიკური დაპირისპირებებისა და შეხედულებების დაკავშირებას მათთან, ვინც იღებს მნიშნელოვან გადაწყვეტილებებს ბრიუსელში; თუმცა ამ კავშირის უზრუნველყოფაც ვერ მოხერხდა.

ამგვარად, მოცემულ მომენტში, საერთოევროპულ დონეზე ჯერ კიდევ არსებობს უფსკრული ერთი მხრივ მოქალაქეების აზრსა და ნებას, ხოლო მეორე მხრივ, არსებული პრობლემების გადასაჭრელად მიღებულ გადაწყვეტილებებს შორის. ეს აგრეთვე ხსნის იმასაც, თუ რატომ არ აქვთ უბრალო მოქალაქეებს ნათელი წარმოდგენა ევროპული კავშირის კონცეფციისა და მისი მომავლის შესახებ. ამ საკითხთან დაკავშირებით საფუძვლიანი შეხედულება და მკვეთრი პოზიციები ძირითადად მხოლოდ პროფესიონალი პოლიტიკოსების, ეკონომიკური ელიტების და შესაბამისი საკითხებით დაკავებული მეცნიერების მონოპოლიაა; იმ ინტელექტუალებისთვისაც კი, რომლებიც მონაწილეობას იღებენ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და განიხილავენ მწვავე პრობლემებს, ამ საკითხებს დიდი მნიშვნელობა არ გააჩნიათ[1]. ის რაც დღეს ევროპის მოქალაქეებს აერთიანებს არის – ევროსკეპტიკური მოსაზრებები, რომლებიც კრიზისის განმავლობაში  ფართოდ გავრცელდნენ ევროკავშირის წევრ ყველა ქვეყანაში, თუმცა თითოეულ ქვეყანას გააჩნია ამისთვის საკუთარი განსხვავებული და ხშირად ურთიერთსაწინააღმდეგო მიზეზები. შესაძლოა ეს ტენდენცია ნიშანდობლივია პოლიტიკური ელიტებისთვის,  თუმცა ევროკავშირის იდეის სულ უფრო მზარდი მიუღებლობა სინამდვილეში არ თამაშობს გადამწყვეტ როლს მიმდინარე ევროპულ პოლიტიკაში, რომელიც დიდი წილად შორს დგას ცალკეული ქვეყნებში არსებული რეალობისგან. კრიზისის მართვის მიმდინარე კურსი მუშავდება და ხორციელდება უპირველეს ყოვლისა პრაგმატული პოლიტიკოსების მრავალრიცხოვანი ჯგუფის მიერ, რომელიც ამჯობინებს რეფორმების განხორციელების თანდათანობით პრინციპს, თუმცა მოკლებულია ვითარების ყოვლისმომცველ გააზრებას. ისინი ორიენტირდებიან პრინციპზე: „მეტი ევროპა“ (more Europe), ვინაიდან ცდილობენ თავიდან აიცილონ სავარაუდოდ უფრო დრამატული ალტერნატივა – ევროზე უარის თქმა – რაც მათ ძალიან ძვირად დაუჯდებათ.

მე პირველ რიგში ყურადღებას გავამახვილებ ეკონომიკური რეფორმების ათწლიან გეგმაზე, რომელიც ევროკავშირში შეიმუშავეს ( „უფრო ეფექტური ეკონომიკური და მონეტარული კავშირისკენ“ — “Towards Genuine Economic and Monetary Union”), რითაც შევეცდები ავხსნა ტექნოკრატიული დილემის არსი, რომელმაც გაართულა ამ პროექტის განხორციელება.(1). მეორე ნაწილში მე წარმოვადგენ ევროპაში სუპრანაციონალური დემოკრატიის დამყარების ალტერნატიულ მოდელს და იმ წინაღობებს, რომელთა დაძლევაც მოგვიწევს ამ გზაზე.(2). ძირითადი წინაღობა – ეს არის სოლიდარობის ნაკლებობა; ამ უდაოდ რთული პოლიტიკური კონცეპტის განმარტებას დაეთმობა მესამე, ფილოსოფიური ნაწილი.(3)

I

ევროპული კომისია, ევროპული საბჭოს თავმჯდომარე, ევროპის ცენტრალური ბანკი – „ინსტიტუტები“, როგორც ბრიუსელში ამბობენ, – ისინი ყველაზე ნაკლებად ექვემდებარებიან ლეგიტიმაციის წნეხს, რადგან უმეტეს წილად განცალკევებით დგანან წევრი-ქვეყნების საჯარო სფეროებისგან. ამიტომ, ეს საკითხები რჩებოდა მათ მხედველობაში 2012 წლის დეკემბრამდე, მანამ სანამ გაჩნდა პირველი დოკუმენტი, სადაც დაწვრილებით იყო შემუშავებული საშუალოვადიანი და გრძელვადიანი რეფორმები, რომლებიც წარმოადგენენ რაღაც უფრო მეტს, ვიდრე დღევანდელი, მეტ-ნაკლებად დაგვიანებული რეაქცია კრიზისის სიმპტომებზე[2]. ასეთი უფრო ფართო დროითი პერსპექტივა საშუალებას იძლევა არ შევიზღუდოთ იმის განხილვით, რომ 2010 წელს ერთმანეთს დაემთხვა გლობალური საბანკო კრიზისი, ევროპული ქვეყნების გადამეტებული ვალები და ერთმანეთის მარეფინანსირებელი ბანკების საკმარისი კაპიტალის უქონლობა. ამ მნიშვნელოვანმა, როგორც მას უწოდებენ „პროექტმა“ (Blueprint), რომლის მოთხოვნაც თავიდანვე შეინიშნებოდა, ყურადღება გაამახვილა გრძელვადიან სტრუქტურულ ფაქტორებზე, რომლებიც თავად სავალუტო კავშირს  ახასიათებს.

ეკონომიკური და მონეტარული კავშირი ჩამოყალიბდა 90-იან  წლებში სტაბილურობისა და ზრდის პაქტის ორდოლიბერალური იდეების მიხედვით. მონეტარული კავშირი ჩაფიქრებული იყო როგორც ეკონომიკური წესრიგის საყრდენი, რომელიც ბაზრის მონაწილეთა შორის საერთაშორისო დონეზე ასტიმულირებს თავისუფალ კონკურენციას და ორგანიზებულია ყველა წევრი სახელმწიფოსთვის სავალდებულო საერთო წესების მიხედვით.[3] ეროვნული ვალუტის დევალვაციის ინსტრუმენტის გარეშეც (ასეთი ფუნქცი სავალუტო კავშირს პრინციპში არც აქვს), ეროვნული ეკონომიკების კონკურენტუნარიანობაში განსხვავება ნაგულისხმები იყო წევრი ქვეყნების თანხმობის გარეშეც.  თუმცა, საკუთარ თავზე იმის აღება, რომ – შეუზღუდავ კონკურენციაზე გადასვლა, ბაზრის კანონების შესაბამისად, მიგვიყვანს შრომის ერთ და იგივე ანაზღაურებამდე და თანაბარი დონის კეთილდღეობამდე და, ამგვარად, მოგვცემს შესაძლებლობას, თავიდან ავიცილოთ ერთიანი გადაწყვეტილებების მიღების აუცილებლობა: ფინანსურ, ეკონომიკურ, სოციალურ, პოლიტიკურ საკითხებში – მცდარი გამოდგა. ვინაიდან ევროზონაში ერთიანი ვალუტის  შემოღებისთვის ოპტიმალური პირობების უზრუნველყოფა არ ხდება, სტრუქტურული დისბალანსი ეროვნულ ეკონომიკებს შორის, რაც თავიდანვე არსებობდა, გაძლიერდა; და ეს დისბალანსი განაგრძობს ზრდას მანამ, სანამ ევროკავშირში განხორციელებული პოლიტიკური გადაწყვეტილებები დაეფუძნება იმ პრინციპს, რომ ყოველი წევრი ქვეყანა ყოველ ცალკეულ საკითხზე იღებს დამოუკიდებელ გადაწყვეტილებებს, სხვა წევრების აზრის გაუთვალისწინებლად, სხვა სიტყვებით – ნებისმიერი პრობლემის განიხილვა ხდება მხოლოდ და მხოლოდ ცალკეული სახელმწიფოს პოზიციიდან [4]. რამდენიმე დათმობის გამოკლებით, გერმანიის მთავრობა დღემდე მისდევს ამ დოგმას.

ევროკომისიისა და ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის დამსახურება მდგომარეობს იმაში, რომ ისინი კრიზისის ჭეშმარიტ პრობლემად ასახელებენ მონეტარული კავშირის არასწორ ორგანიზებას, სადაც კავშირი ჯერ ისევ გაიგება, როგორც სუვერენული სახელმწიფოთა ალიანსი (როგორც“Herren der Verträge”). ზემოთ ხსენებული რეფორმების ე.წ. „პროექტის“ შესაბამისად, 5 წლიანი პერიოდის დასასრულს უნდა იქნას მიღწეული სამი მნიშვნელოვანი, თუმცა კი არც თუ ისე მკვეთრად ჩამოყალიბებული მიზანი: პირველ რიგში, გარდაუვალია დარეგულირდეს პოლიტიკური გადაწყვეტილებების ერთობლივად მიღების პროცესი ევროკავშირის დონეზე, ცალკეული ქვეყნების კოორდინაცია „ერთიანი გაიდლაინების“ მიხედვით, ფისკალურ, საბიუჯეტო და ეკონომიკურ პოლიტიკაში[5]. ეს მიგვიყვანს იქამდე, რომ კონკრეტული ეკონომიკური პოლიტიკის გატარებისთვის წევრ-ქვეყანას დასჭირდება სხვა წევრების თანხმობა, რაც ხელს შეუშლის ისეთი ეკონომიკური პოლიტიკის გატარებას, რომელიც შესაძლოა ნეგატიურად აისახოს სხვა ქვეყნის ეკონომიკურ პოლიტიკაზე. გარდა ამისა, ევროკავშირის ბიუჯეტი, დაფუძნებული ევროპის ფინანსური ადმინისტრაციის მიერ გადასახადების ამოღების უფლებაზე, დადგა მასტიმულირებელი პროგრამების აუცილებლობის წინაშე, რომლებიც შემუშავებულია კონკრეტული ქვეყნისთვის. ეს აუნთებს მწვანე შუქს სახელმწიფო შერჩევით ინვესტიციებს, რომლის წყალობითაც სავალუტო კავშირის შიგნით სტრუქტურული დისბალანსი შესაძლოა დაძლეულ იქნას. და ბოლოს, ობლიგაციები ევროში და დავალიანების დაფარვის ფონდი ხელს შეუწყობენ სახელმწიფო ვალების ნაწილობრივ კოლექტივიზაციას. ეს გაათავისუფლებდა ევროპის ცენტრალურ ბანკს ვალდებულებისგან მოახდინოს პრევენცია ევროზონის ცალკეული ქვეყნების სპეკულაციისა, რასაც ის დღეს არაფორმალურად აკეთებს.

ეს მიზნები შესაძლოა მიღწეული იქნას მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ შემოღებულ იქნება ქვეყნებს შორის ტრანსფერული გადახდები, რასაც ექნება ტრანსნაციონალური განაწილების შესაბამისი ეფექტი. ლეგიტიმაციის კუთხით, რომელიც კონსტიტუციის მიხედვით აუცილებელია, მონეტარული კავშირი გარდაუვლად გადაიქმნება ნამდვილ პოლიტიკურ გაერთიანებად. ევროპული კომისიის ანგარიშში, რაც ისედაც მოსალოდნელი იყო, ამ მიზნის განხორციელებისთვის შემოთავაზებულია ევროპარლამენტი და კეთდება მოკრძალებული დასკვნა, რომ უფრო მჭიდრო „პარლამენტთა შორისი თანამშრომლობა, როგორც ასეთი … ვერ უზრუნველყოფს ევროკავშირის გადაწყვეტილებების დემოკრატიულ ლეგიტიმაციას“ [6]. მეორე მხრივ, ევროკომისია იღებს მხედველობაში წევრი-ქვეყნების მეთაურების მიერ გაკეთებულ დათქმებს და მტკიცედ იცავს პრინციპს, რომ ლისაბონის ხელშეკრულების სამართლებრივი საფუძვლები ამოწურულია და, ამის წყალობით, საფუძველი ჩაეყარა უფლებამოსილებების ეროვნულიდან – საერთოევროპულ დონეზე გადაცემას, რომელიც ხდება თანდათანობით და ერთობ შეუმჩნევლად [7].

ცხადია, რომ ევროკომისიის მიზანია – რაც შეიძლება ხანგრძლივი დროით გადაიდოს შეთანხმებების გადახედვა. ევროკომისია, ლეგიტიმაციის საფუძვლების გაფართოების შესაბამისად, ახდენს წამყვანი შესაძლებლობების ექსპანსიის მართვას მოკლე და საშუალო ვადიან პერსპექტივაში. ამგვარად, დემოკრატიზაციის საბოლოო დაპირება წარმოგვიდგება როგორც სინათლე გვირაბის ბოლოს. სუპრანაციონალური დემოკრატია დიდი ხნის განმავლობაში  ფურცელზე გაცხადებულ მიზნად დარჩება. თუმცა დემოკრატიის „გადადებაც“ სახიფათოა. თუ ბაზრის მიერ დაწესებული ეკონომიკური შეზღუდვები წარმატებით შეეთავსება თავისუფლად მოძრავი ევროპული ტექნოკრატიის მოქნილობას, მოულოდნელად გაჩნდება რისკი იმისა, რომ უნიფიკაციის თანდათანობითი პროცესი, რომელიც დაგეგმილია რომ მოხდეს ადამიანებისთვის და არა ადამიანებთან ერთად, თანდათან სრულებით გაჩერდება, ჯერ კიდევ მანამ, სანამ მიღწეული იქნება დასახული მიზანი – ბალანსი აღმასრულებელ და საკანონმდებლო ორგანოებს შორის. დემოკრატიის მიერ დაწესებული სამართალს მოწყვეტილი, დინამიურ პოლიტიკურ საჯარო სფეროსთან და სამოქალაქო საზოგადოებასთან  ურთიერთკავშირის არ მქონე პოლიტიკურ მოხელეებს არ ეყოფათ ძალები, რომ მოგებაზე ორიენტირებული საინვესტიციო კაპიტალის იმპულსები შეაკავონ და მოაქციონ  საზოგადოებრივ ინტერესთან შესაბამისობაში. დღეს ჩვენ უკვე შეგვიძლია დავინახოთ, თანდათან როგორ ჯერდებიან მთავრობები პოლიტიკის ნეოლიბერალურ მოდელს. დემოკრატიული საფუძვლების გარეშე ტექნოკრატიას არ ექნება მოტივაცია ელექტორატის მოთხოვნილებებს მიანიჭოს სათანადო მნიშვნელობა საკუთრების შემოსავლების  განაწილებასთან, სტატუსის გარანტიასთან, კომუნალურ მომსახურებასთან, კოლექტიურ სიკეთეებთან მიმართებაში, თუ ისინი ეწინააღმდეგებიან კონკურენციისა და ეკონომიკური ზრდის სისტემურ მოთხოვნებს[8].

რომ შევაჯამოთ: ჩვენ იძულებულნი ვართ გავაკეთოთ არჩევანი, ერთი მხრივ, ევროზონის შენარჩუნებაზე მიმართულ ეკონომიკურ პოლიტიკასა და, მეორე მხრივ, მეტ ინტეგრაციაზე მიმართულ პოლიტიკურ ნაბიჯებს შორის. ნაბიჯები, რომელთა მიღებაც აუცილებელია ამ მიზნის მიღწევისთვის, უკიდურესად არაპოპულარულია და ეჯახება სპონტანურ წინააღმდეგობებს. ევროკომისიის გეგმა ასახავს ეკონომიკური და პოლიტიკური მიზნების მიღწევების შეთავსების მცდელობას ტექნოკრატიულ სტილში, ანუ ადამიანების მონაწილეობის გარეშე. ამ მიდგომაში არსებობს ფარული საფრთხე იმისა, რომ მოხდება იმ კომპეტენციებს შორის გახლეჩა, რომლებიც პასუხს აგებენ კონსოლიდაციაზე და მზარდი სახელისუფლებო უფლებამოსილებების დემოკრატიულობის ლეგიტიმაციაზე. ამ ტექნოკრატიის ძალით, ევროკავშირი მიუახლოვდება დემოკრატიის ბაზართან შეთავსების საეჭვო იდეალს, რადგან დაკარგავს ისეთ შემაკავებელ ელემენტს, როგორიცაა გამუდმებით საკუთარი ინტერესების დაცვაში მყოფი სამოქალაქო საზოგადოება. ამის საპირისპიროდ, რეგულირების ის შესაძლებლობები, რომლთა ნაკლებობაც  დღეს გვაქვს, თუმცა კი ისინი აუცილებელია სავალუტო კავშირის ნორმალური ფუნქციონირებისთვის, შეუძლიათ და უნდა რეალიზდნენ კიდევაც, მაგრამ მხოლოდ და მხოლოდ თანასწორუფლებიანი სახელმწიფოებისგან შემდგარი დემოკრატიული პოლიტიკური გაერთიანების მიერ.

II

არსებობს კი სამომავლო ალტერნატივა მმართველობის დღევანდელ ფედერალურ მოდელზე დაფუძნებული ინტეგრაციისა? თავიდან განვიხილოთ ის მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები, რომლებიც უნდა იქნეს მიღებული იმ გზის დასაწყისში, რომელსაც მივყავართ სუპრანაციონალურ დემოკრატიასთან ევროპაში. უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია მტკიცე გადაწყვეტილების მიღება ევროპული მონეტარული კავშირიდან პოლიტიკურ კავშირზე გადასვლის თაობაზე (რომელიც, რა თქმა უნდა, კვლავინდებურად ღიაა ახალი წევრების მიღებისთვის, კერძოდ კი პოლონეთის მიღებისთვის). ეს იქნება იმის ნიშანი, რომ პირველ ჯერზე ევროკავშირი გაიყოფა ცენტრად და პერიფერიად. ევროპულ შეთანხმებებში გარდაუვალი ცვლილებების განხორციელების შესაძლებლობა მნიშვნელოვნად იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ რომელი ქვეყნები ამჯობინებენ კავშირიდან გასვლას. უარეს შემთხვევაში, პრინციპული უთანხმოებების გადალახვა შესაძლებელი იქნება კავშირის (რომელიც დაეფუძნება უკვე არსებულ ინსტიტუტებს) თავიდან შექმნით.

ამგვარი „ცენტრალიზებული“ ევროპის სასარგებლოდ მიღებული გადაწყვეტილება იქნება იმაზე მეტის მანიშნებელი, ვიდრე უბრალოდ კიდევ ერთი ნაბიჯი მიმართული სახელმწიფოთა მიერ საკუთარ სუვერენულ უფლებებზე უარის თქმაზე. საერთო ეკონომიკური მმართველობის მეშვეობით, ჩვენ გადავაბიჯებთ სუვერენიტეტის კლასიკურ გაგებას. გარდაუვალია იმ წარმოდგენაზე უარის თქმა, რომ ერი-სახელმწიფო ეს „შეთანხმების სუვერენული სუბიექტია“. მეორე მხრივ, სუპრანაციონალური დემოკრატიისკენ მიმართულება უნდა განვიხილოთ, როგორც „ევროპის შეერთებული შტატების მოდელზე“ გადასვლა. არ არის აუცილებელი არჩევანის გაკეთება „კონფედერაციასა“ და „ფედერალურ სახელმწიფოებს“ შორის (ყველაფერი ეს წარმოადგენს სპეციფიურ მემკვიდრეობას XIX საუკუნის გერმანიაში კონსტიტუციის თაობაზე არსებული დისკუსიისა)[9]. ერი-სახელმწიფო შეძლებს შეინარჩუნოს საკუთარი მთლიანობა სუპრანაციონალური დემოკრატიის ფარგლებში, იმდენად რამდენადაც მას შენარჩუნებული ექნება აღმასრულებელი ადმინისტრაციის და მთავარი მეურვის – სამოქალაქო თავისუფლებების ამოცანების შესრულება[10].

პროცედურულ დონეზე ევროპული საბჭოს გამარტივება იქნება მართვის მთავრობათაშორისი საშუალებიდან საყოველთაო მართვის საშუალებაზე გადასვლის მანიშნებელი. სანამ უბრალო სამართლებრივი პროცედურები, რომელშიც ევროკავშირის პარლამენტიც და მრჩეველთა საბჭოც მონაწილეობას იღებენ ერთ და იგივე საფუძველზე, არ გადაიქცევიან ყველასათვის საერთო წესებად, ევროკავშირს ექნება ლეგიტიმაციის ის ნაკლებობა, რომელიც ქვეყნებს შორის შეთანხმების საფუძველზე შექმნილ ყველა საერთაშორისო ორგანიზაციას აქვს. ეს ნაკლოვანება აიხსენება ასიმეტრიით ერთი მხრივ, თავისუფალ ქმედებას, რომელიც თითოეულ სახელმწიფოს გადაცემული აქვს დემოკრატიული მანდატით და, მეორე მხრივ, ორგანიზაციის ფართო უფლებამოსილებების მთლიანობას შორის, რომელიც მას ყველა წევრი-სახელმწიფოსგან გადაეცა[11]. შედეგად ცალკეული ქვეყნების მოქალაქეები ამას მიიღებენ ისე, თითქოსდა მათ პოლიტიკურ ბედს განსაზღვრავენ უცხო ქვეყნების მთავრობები, რომლებიც წარმოადგენენ უცხო ქვეყნების ინტერესებს, და არა ხელისუფლება, რომელიც ჩამოყალიბებულია მათ მიერ გამოხატული ნებით, განხორციელებული დემოკრატიული პროცედურების ფარგებში. ანგარიშგების ასეთი უკმარისობა მწვავდება იმითაც, რომ ევროპული საბჭოს სხდომები იმართება საზოგადოების თვალს მიღმა.

საყოველთაო მართვის საშუალება უმჯობესია არა მარტო იმიტომ, რომ ეს ნორმატიულია, არამედ კიდევ იმიტომ, რომ ეს ხელს შეუწყობს მართვის ეფექტიანობის ზრდას.  ეს დაგვეხმარება ცალკეული ქვეყნების პარტიკულარიზმის გადალახვაში. საბჭოსა და აგრეთვე პარლამეტთაშორისო კომისიების წარმომადგენლებს, რომლებიც ვალდებულნი არიან დაიცვან ეროვნული ინტერესები, კომპრომისზე წასვლა უწევთ, რათა შეათანხმონ დროდადრო რთულად თავსებადი შეხედულებები. ამის საპირისპიროდ ფრაქციებად გაყოფილი ევროპარლამენტის დეპუტატების არჩევა ხდება პარტიული გაერთიანების პერსპექტივიდან გამომდინარე. აი ამიტომაც, იმის და მიხედვით თუ როგორ ლაგდება ევროპის პარტიული სისტემა, ევროპარლამენტში პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღება უკვე შესაძლოა მოხდეს საერთო ინტერესების საფუძველზე, ქვეყნებს შორის გამყოფი-საზღვრების მიუხედავად.

ამგვარია ფუნდამენტური გადაწყვეტილებები, რომელებიც აუცილებელია იმისთვის, რომ სავალუტო კავშირი გარდაიქმნას პოლიტიკურ კავშირად, რომელიც არ დაექვემდებარება ტექნოკრატიას. თუმცა ამ მიზნების მიღწევისთვის საჭირო იქნება გადაილახოს პრაქტიკულად გადაულახავი ინსტიტუციონალური ბარიერები, კერძოდ, შეიცვალოს კანონი არჩევნების შესახებ. პირველი ნაბიჯი, რომლის განხორციელებისთვის საჭიროა შეთანხმების გადახედვის უფლების მქონე კრების ჩატარება, მოუწევს გადადგას ევროპულ საბჭოს, როგორც იმ ინსტიტუტს, რომელიც ყველაზე ნაკლებადაა მიდრეკილი ხელი შეუწყოს საყოველთაო გადაწყვეტილებების მიღებას წინააღმდეგობების გარეშე. ევროპული საბჭოს წევრებისთვის, რომელებიც ამავდროულად წარმოადგენენ სახელმწიფოთა მეთაურებს, ამ გადაწყვეტილების მიღება არც თუ ისე მარტივი იქნებოდა. ერთი მხრივ, გადარჩევაზე თავად ფიქრი უკვე განაწყობს ამ ნაბიჯის წინააღმდეგ; ამასთან, ისინი სავსებითაც არ არიან დაინტერესებულნი იზრუნონ საკუთარი თავის სრულყოფისთვის. მეორე მხრივ, ისინი მუდმივად ვერ უგულებელყოფენ ეკონომიკურ ფაქტორებს, რომლებიც ადრე თუ გვიან მოითხოვენ მეტ ინტეგრაციას ან მტკივნეული ალტერნატივებიდან ერთ-ერთის საბოლოო არჩევას. ამავდროულად გერმანიის ხელისუფლება ამტკიცებს, რომ ცალკეული ქვეყნების ხელისუფლებების წინაშე მდგარი პრიორიტეტული ამოცანა  – მათი ბიუჯეტის სტაბილიზაციაა, ძირითადად სოციალური გარანტიების სისტემის, კომუნალური მომსახურებების და საზოგადოებრივი სიკეთეების ხარჯზე.  სხვა ერთ მუჭა „დონორ-სახელმწიფოებთან“ ერთად ის ადებს ვეტოს სხვა წევრი-ქვეყნების მოთხოვნებს მიზნობრივი საინვესტიციო პროგრამებზე და მათ მიერ მოთხოვნილ კოლექტიური ფინანსური ვალდებულებების ფორმაზე, რაც შეამცირებდა მთავრობის ფასიანი ქაღალდების საპროცენტო განაკვეთს იმ ქვეყნებში, რომლებიც ყველაზე მეტად დაზარალდნენ კრიზისისგან. ამ შემთხვევაში გამოდის, რომ ევროპის კავშირის ბედი – გერმანიის მთავრობის ხელშია. თუ კი ევროკავშირში არსებობს ეროვნული მთავრობა, რომელსაც შესწევს უნარი საკუთარ თავზე აიღოს ინიციატივა და მოახდინოს შეთანხმების გადახედვა, ეს არის გერმანიის მთავრობა. რა თქმა უნდა, დანარჩენ მთავრობებს შეუძლიათ მოითხოვონ დახმარება მხოლოდ და მხოლოდ სოლიდარობის საფუძველზე, იმ შემთხვევაში თუ თვითონაც მზად იქნებიან წავიდნენ იმაზე, რომ დათმონ საკუთარი სუვერენული უფლებები საერთოევროპულ დონეზე. წინააღმდეგ შემთხვევაში ნებისმიერი დახმარება, დაფუძნებული სოლიდარობაზე, მოახდენს დემოკრატიული პრინციპის წყვეტას, პრინციპისა რომელიც შედგება იმაში, რომ გადასახადების ამკრეფ საკანონმდებლო ხელისუფლებასაც აქვს ხმის უფლება, მაშინ როდესაც წყდება საკითხი იმის შესახებ, თუ რა სახით უნდა განთავსდნენ ფონდები და ვის სასიკეთოდ უნდა მოხდეს მათი გამოყენება. ასე რომ მთავარი კითხვა მდგომარეობს არა მხოლოდ იმაში –  შესწევს კი გერმანიას შესაძლებლობა საკუთარ თავზე აიღოს ეს ინიციატივა, არამედ საკითხავია ისიც – აქვს კი გერმანიას განსაკუთრებული დაინტერესება ამაში.  მე ვეძებ წმინდად გერმანულ ინტერესს, რომელიც სცდება სხვა ქვეყნების მიერ გაზიარებულ საერთო ინტერესებს (მგ.: ეკონომიკური მოგება სავალუტო კავშირის სტაბილიზაციისგან ან ევროპული გავლენის შენარჩუნება საერთაშორისო პოლიტიკურ არენაზე,  თანდათან წარმოქმნად მულტიკულტურულ მსოფლიო საზოგადოებაში – გავლენა, რომელიც მოცემულ მომენტში სუსტდება[12].

1945 წლის ომში დამარცხებისაგან და ჰოლოკოსტის მორალური კატასტროფისგან მიღებული შოკის შემდეგ, კეთილგონიერი მისწრაფება საკუთარივე ქმედებებით განადგურებული საერთაშორისო რეპუტაციის აღდგენისა, თავის თავად იყო სტიმული გერმანიის ფედერალური რესპუბლიკისათვის, რათა ეთანამშრომლა კავშირის მიღწევისთვის საფრანგეთთან და მიეღწია ევროპის გაერთიანებისთვის. ამასთან, მოსაზღვრე ევროპული ქვეყნები იმყოფებოდნენ შეერთებული შტატების პროტექციონიზმის ქვეშ და ეს ასევე ხელს უწყობდა იმას, რომ მთლიან გერმანელ ხალხს პირველად ჩამოუყალიბდა საკუთარი თავის ლიბერალური აღქმა. ეს რთული ცვლილებები პოლიტიკურ მენტალობაში, რომელებიც ძველ ფედერაციულ რესპუბლიკაში ათწლეულების მანძილზე იმყოფებოდნენ ფატალური მემკვიდრეობის ტყვეობის ქვეშ, ვერ იქნებოდნენ თავისთავად მოცემულობად. ეს ცვლილებები აზროვნების ფორმებში მიმდინარეობდა გაერთიანებული ევროპის იდეასთან თანდათანობითი შეგუების პარალელურად. მეტიც, ამ საწარმოს წარმატება აუცილებელი პირობა იყო კიდევ უფრო ძველი ისტორიული საკითხების გადაჭრისათვის, რომლებზეც ჩვენ ეხლა გადავალთ.

1871 წელს გერმანული იმპერიის დაარსების შემდეგ  გერმანიამ შეიძინა ზესახელმწიფოს საბედისწერო სტატუსი, ლუდვიგ დეჰიოსის სიტყვებით „ევროპაში ნახევრად გაბატონებული“ ის იყო „ზედმეტად სუსტი, იმისთვის რომ ებატონა კონტინენტზე და ზედმეტად ძლიერი, რომ ყოფილიყო ისეთი როგორიც ყველაა“[13]. გერმანიის ინტერესებშია – თავიდან აიცილოს ამ დილემის გამეორება, რომელმაც თავისი აქტუალობა დაკარგა ევროპის გაერთიანების წყალობით. აი რატომაა, რომ კითხვას ევროკავშირის შესახებ, რომელმაც კრიზისთან ერთად შეიძინა განსაკუთრებული სიმწვავე, გააჩნია შიდაპოლიტიკური მნიშვნელობა გერმანიისთვის. ლიდერის ის როლი, რომელიც გერმანიას წილად ხვდა დემოგრაფიული და ეკონომიკური მიზეზების გამო – ეს არა მხოლოდ ისტორიული დეჟავიუა, არამედ მიმზიდველი შესაძლებლობა აირჩიოს დამოუკიდებელი კურსი ან მიეცეს „გერმანიზირებული ევროპის“ აკვიატებულ ფანტაზიას „გერმანია ევროპის შემადგენლობაში“ იდეის ნაცვლად. ჩვენ, გერმანელებს, მოგვიწევს გამოვიტანოთ გაკვეთილი XX საუკუნის პირველი ნახევრის კატასტროფებიდან, რაც შედგება იმაში, რომ ჩვენ უნდა გავექცეთ „ნახევრად გაბატონებულის“ სახელმწიფოს სტატუსს, იმიტომ რომ ეს არ დაგვეხმარება და აუცილებლად მიგვიყვანს კონფლიქტებამდე. ჰელმუტ კოლის დამსახურება მდგომარეობს არა იმაში, რომ მან გააერთიანა ერი და მიიყვანა ის ნორმალურ მდგომარეობამდე როგორც ასეთი, არამედ იმაში, რომ ეს შესანიშნავი მიღწევები გერმანიის ევროპაში ინტეგრაციის თანმიმდევრულ პოლიტიკასთან ერთად ხდებოდა.

გერმანია არა მხოლოდ დაინტერესებულია სოლიდარობის პოლიტიკაში – მე ვიტყოდი, რომ მას აქვს შესაბამისი ნორმატიული ვალდებულებებიც. კლაუს ოფფე ცდილობს დააფუძნოს ეს თეზისი სამ სადაო არგუმენტზე. დღესდღეისობით გერმანიამ მიიღო ყველაზე მეტი სარგებელი ერთიანი ვალუტის შემოღებით ექსპორტის გაზრდის წყალობით. გერმანიის ექსპორტის გაზრდილმა შემოსავლებმა კიდევ უფრო შეუწყო ხელი სავალუტო კავშირის შიგნით დისბალანსის ზრდას, ანუ ეს მოგება იქცა დისბალანსის წამახალისებელად.  საბოლოოდ გერმანია კრიზისისგან ხეირობს კიდეც, იმიტომ რომ სახელმწიფო ვალის საპროცენტო განაკვეთის ზრდით კრიზისისგან ყველაზე მეტად დაზარალებულ ქვეყნებში გამოიწვია სახელმწიფო ვალის საპროცენტო განაკვეთის დაწევა გერმანიაში[14]. ამ არგუმენტების მიღების შემთხვევაშიც, შეუძლებელია აიხსნას ნორმატიული ფონი იმისა, რომ პოლიტიკური დარეგულირების უნარის არ მქონე დამოუკიდებელი ეროვნული ეკონომიკების ამ ასიმერტრიულმა შედეგებმა უნდა გამოიწვიოს ზოგიერთი სავალდებულო მოქმედება, დაფუძნებული სოლიდარობაზე.

III

ამას მივყავარ ბოლო, ფილოსოფიურ საკითხთან: რას გულისხმობს სოლიდარობის გამოვლინება და როდის გვაქვს უფლება გვქონდეს პრეტენზია სოლიდარობასთან? მცირე კონცეპტუალური ანალიზის მეშვეობით, შევეცდები დავიცვა სოლიდარობისკენ მოწოდება ბრალდებისგან მორალური ზედმეტობის ან უადგილო კეთილი მიზნების თაობაზე, რომლებსაც „რეალისტები“ აყენებენ ამ მოწოდების საწინააღმდეგოდ. მეტიც, სოლიდარობის გამოვლინება – ეს პოლიტიკური ქმედებაა და, რაღა თქმა უნდა, მორალური თავგანწირვის ერთ-ერთი ფორმაც, რომელიც უადგილო იქნებოდა პოლიტიკურ ცხოვრების კონტექსტში. სოლიდარობა წყვეტს თავის აპოლიტიკურობას, მაშინ როდესაც ჩვენ ვსწავლობთ ერთმანეთისგან გავარჩიოთ სოლიდარობის გამოხატვის ვალდებულება მორალური ვალდებულებისა და კანონმორჩილების ვალდებულებისგან. „სოლიდარობა“ – ეს არ არის იგივე, რაც – „სამართლიანი მართლმსაჯულება“ მორალის ან კანონების კონტექსტში.

ჩვენ ვამბობთ, რომ მორალური ან სამართლებრივი ნორმები „სამართლიანია“ თუკი ისინი არეგულირებენ პრაქტიკას ყველა მონაწილის ინტერესის გათვალისწინებით. სამართლიანი ნორმები უზრუნველყოფენ სხვადასხვა თავისუფლებებს ყველასთვის და საერთო პატივისცემას თითოეულისთვის. რა თქმა უნდა არსებობს განსაკუთრებული მოვალეობებიც. ნათესავებს, მეზობლებს ან კოლეგებს გარკვეულ სიტუაციებში აქვთ უფლება მოელოდნენ მეტ დახმარებას ან სხვა სახის დახმარებას ერთმანეთისგან, ვიდრე უცნობი ადამიანებისგან. ასეთი სახის განსაკუთრებული მოვალეობები ახასიათებს გარკვეულ სოციალურ ურთიერთობებს. მაგალითად, მშობლები ყურადღებით არ ეკიდებიან საკუთარ ვალდებულებას, როდესაც არ ადარდებთ შვილების ჯანმრთელობა. ამგვარი ვალდებულებების საზღვრები ხანდახან რთულად დასადგენია. რა თქმა უნდა, მათ შეუძლიათ ვარირება, რაც დამოკიდებულია სოციალური ურთიერთობების ტიპზე, სიხშირისა და მნიშვნელობაზე. თუ თქვენ თქვენი ნათესავი ათწლიანი სიჩუმის შემდეგ  გირეკავთ და გთხოვთ აღმოუჩინოთ სოლიდური ფინანსური დახმარება, იმიტომ რომ იმყოფება გამოუვალ სიტუაციაში, ის ამაოდ ეცდება თქვენში გამოიწვიოს მორალური ვალდებულებები, ყველაზე მეტი რასაც ის მიაღწევს – ეს არის „ეთიკური“ კავშირი, უფრო სწორედ ნათესაური კავშირი (ჰეგელის ტერმინოლოგიაში “Sittlichkeit” – დან ან „ეთიკური ცხოვრებიდან“). გაფართოებულ ოჯახთან მიკუთვნებულობა ერთი შეხედვით შესაძლოა იქცეს იმის მიზეზად, რომ შესრულდეს მსგავსი ვალდებულებები, თუმცა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ არსებული ურთიერთობები ნამდვილად იძლევიან ანალოგიური მხარდაჭერის აღმოჩენის იმედს მსგავს სიტუაციაში.

ამგვარად არის მოწყობილი არაფორმალური სოციალური ურთიერთობებისა ნდობაზე დაფუძნებული „ეთიკური ცხოვრება“(Sittlichkeit), როცა მოსალოდნელ ნაცვალგების პირობებში ყველას შეუძლია „დაავალოს“ სხვას. ესეთი „ეთიკური“ ვალდებულებები ეფუძნებიან კავშირებს ადრინდელ საზოგადოებებში, ჩვეულებრივ ეს არის ოჯახური კავშირები, რომელსაც აქვს სამი განმასხვავებელი მახასიათებელი. პირველ რიგში, ეს არის გადაჭარბებული და რთულად შესრულებადი ვალდებულებები, რომლებიც აჭარბებენ მორალურ ანდა სამართლებრივ ვალდებულებებს. მეორე მხრივ, თუ ვისაუბრებთ აუცილებელ მოტივაციაზე, სოლიდარობის ვალი არც თუ ისე ძნელად სატვირთია, როგორც მორალური ვალის კატეგორიული იმპერატივი; ის აგრეთვე არ წარმოადგენს კანონის მიერ იძულებას. მორალური ბრძანებები უნდა აღსრულდნენ მის საფუძველში მყოფი ნორმისადმი დამოკიდებულების მიუხედავად, სხვა ადამიანების თანხმობისა თუ უარყოფის მიუხედავად, მაშინ როდესაც მოქალაქეთა კანონმორჩილება მდგომარეობს იმ ფაქტთან დამოკიდებულებაში, რომ სანქციების განხორციელების უფლების მქონე სახელმწიფო უზრუნველყოფს საყოველთაო მორჩილებას კანონის მიმართ. ეთიკური ვალდებულებების შესრულება კი, პირიქით, შეუძლებელია იყოს იძულებითი, კატეგორიულად მოთხოვნადი. ამის სანაცვლოდ ის დაფუძნებულია ნაცვალგებას (პასუხად იგივეს მიღება) და ამასთან ერთად – ამ ნაცვალგებაში დარწმუნებულობის ხანგრძლივობაზე.

ამ შემთხვევაში, არაიძულებითი ეთიკური ქცევა აგრეთვე დაკავშირებულია ინტერესების დროში განგრძობითობასთან. სწორედ ეს არის „ეთიკური ცხოვრებისა“ და „სოლიდარობის“ საერთო მახასიათებელი. თუმცა მათგან უკანასკნელი ვერ იქნება დამყარებული ისეთი პრეპოლიტიკური ერთობის კავშირებზე, როგორიცაა ოჯახი, არამედ დაეფუძნება მხოლოდ პოლიტიკური კავშირების შიგნით არსებულ ურთიერთობებსა ან საერთო პოლიტიკურ ინტერესებზე. სოლიდარობაზე დაფუძნებული ქცევა გულისხმობს პოლიტიკური ცხოვრების კონტექსტს, აქედნ გამომდინარე კანონზე დაფუძნებული კონტექსტები ამიტომაცაა ხელოვნური[15]. ეს ხსნის იმას, თუ რატომაა რომ ნდობის კრედიტი, სოლიდარობით ნავარაუდები, იმდენად საიმედო არ არის, როგორც ეთიკური ქცევის შემთხვევაში: ეს კრედიტი არ არის უზრუნველყოფილი კვაზი-ბუნებრივი ერთობის არსებობით. ის რაც სოლიდარობას აკლია – ესაა კონვენციონოალობის მომენტი, უწინ არსებულ ეთიკურ ურთიერთობებში.

მეორეც, სოლიდარობის განმასხვავებელ ნიშანს აგრეთვე წარმოადგენს წნეხის შეურაცხმყოფელი ხასიათი ანდა დაპირებისგან გათავისუფლებისთვის ბრძოლა, რომელიც სტრუქტურირებულია კანონიერ მოთხოვნებში ნებისმიერი პოლიტიკური წესრიგისა. ამგვარი მომავალზე ორიენტირებული სოლიდარობის ხედვა განსაკუთრებით გაგებადია, როდესაც საუბარია სოლიდარობაზე სოციალური და ეკონომიკური გარდაქმნების ფონზე, ისეთ სოლიდარობაზე, რომელიც აუცილებელია იმისათვის რომ შეივსოს მოცემული პოლიტიკური სისტემის შეზღუდული შესაძლებლობები, იმისათვის რომ სულ უფრო დასუსტებადი პოლიტიკური ინსტიტუტები მოარგოს სისტემური, ძირითადად ეკონომიკური, დამოუკიდებლობის, რომელიც იგრძნობა, როგორც შეზღუდვა იმაში, რაც დემოკრატიულ საზოგადოებაში ხელმისაწვდომი უნდა იყოს მოქალაქეთა მხრიდან პოლიტიკური კონტროლისთვის. ის შეურაცხმყოფელი ხასიათი, რომელიც თან ახლავს ცნება „სოლიდარობის“ სემანტიკას, მისი პოლიტიკასთან მიმართების გამოკლებით, შესაძლოა განმარტებულ იქნას თუკი ჩვენ გადავალთ ამ კონცეფტის არაისტორიულიდან ისტორიულ გაანალიზებაზე.

სოლიდარობის გაგება პირველად ჩნდება მაშინ, როდესაც რევოლუციონერებს ადანაშაულებენ სოლიდარობაში იმ გაგებით, რომ მათ გააცოცხლეს ურთიერთდახმარების  ურთიერთობები, ერთმანეთის გადასარჩენად, ეს ურთიერთობები არსებობდნენ ადრეც, თუმცა მოდერნიზაციული პროცესისგან განცალკევებული[16]. იმ დროს როდესაც „სამართლიანობის“ და „უსამართლობის“ გაგებები ყოველთვის დგანან ცივილიზაციის ყურადღების ცენტრში, სოლიდარობა გასაოცარი შემთხვევით წარმოადგენს შედარებით ახალ გაგებას. თუმცაღა ტერმინის ისტორიას შესაძლოა მივყვეთ რომაული სამართლის ვალდებულებებით გაყოფამდე, მხოლოდ საფრანგეთის 1789 წლის რევოლუციიდან მოყოლებული ის გამუდმებით იძენს პოლიტიკურ მნიშვნელობას, თავდაპირველად „ძმობის“ დევიზთან კავშირში.

შეძახილი „ძმობა“ წარმოადგენს კონკრეტული აზროვნების ფორმის ჰუმანისტური განზოგადების პროდუქტს, რომელიც გაჩნდა ყველა წამყვან მსოფლიოს რელიგიებში; უფრო კონკრეტულად კი იმ ინტუიციის შედეგად, რომ ყოველი ლოკალური საზოგადოება – ეს არის მსოფლიოს მორწმუნე საზოგადოების ნაწილი. ასეთია შეძახილი – „ძმობის“, წარმომავლობა, დევიზისა, რომელიც წარმოადგენს ჰუმანიზმის სეკულარიზირებული რელიგიის საკვანძო გაგებას, რომელიც გაძლიერდა სოლიდარობის ცნების დახმარებით და რომელსაც შეერწყა XIX საუკუნის პირველ ნახევარში ადრეული სოციალიზმისა და კათოლიკური სოციალური სწავლების დროს. ჰენრიხ ჰაინეც კი ჯერ კიდევ იყენებს „ძმობას“ და „სოლიდარობას“, როგორც მეტ-ნაკლებად სინონიმურ გაგებებს[17]. ეს ორი გაგება გაყოფილ იქნა სოციალური გადატრიალებების – ინდუსტრიულ კაპიტალიზმზე გადასვლისა და მუშათა მოძრაობის გაჩენის დროს. ძმობის ეთიკის იუდეურ-ქრისტიანული მემკვიდრეობა გაერთიანდა სოლიდარობის გაგებასთან რომანული ტიპის რესპუბლიკანიზმთან ერთად. გადარჩენისკენ და გათავისუფლებისკენ სწრაფვა შეერწყა სამართლებრივ და პოლიტიკურ თავისუფლებებისკენ მისწრაფებას[18].

XIX საუკუნის შუაში საზოგადოებაში ფუნქციონალური დიფერენციაციამ მიგვიყვანა ყოვლისმომცველ ურთიერთდამოუკიებლობასთან, რომელიც იმალებოდა პატერნალისტური ყოველდღიურობის მიღმა, სადაც ჭარბობდნენ კორპორაციები და პროფესიული სტრატიფიკაციები. ამ ფუნქციონალური ურთიერთდამოკიდებულების ქვეშ სოციალური ინტეგრაციის ძველი ფორმები მოიშალა, რამაც მიგვიყვანა კლასობრივ ანტაგონიზმის გაჩენასთან, რომლის მოთვინიერებაც მოხერხდა უფრო ფართო გაერთიანებების – ერი-სახელმწიფოების ფარგლებში. „სოლიდარობისკენ“ მოწოდების ისტორიული წარმომავლობა – ესაა ახალი კლასობრივი ბრძოლის განვითარება. მუშათა მოძრაობიდან ორგანიზაციების კარგად ჩამოყალიბებული მოწოდებები სოლიდარობისკენ  – ეს არის რეაქცია სისტემურ, ძირითადად ეკონომიკურ, შეზღუდვებზე, რომლებსაც ვერ უმკლავდებოდნენ სოლიდარობის ძველი ურთიერთობები. სოციალურად დაუცველ დაქირავებულ მუშებს  – უბრალო მუშები, მსახურები და დამორჩილებულები – უნდა შეექმნათ კავშირი, სისტემის მიერ თავსმოხვეული შრომის ბაზარზე არსებული კონკურენციისგან დამოუკიდებლად. სოციალურ კლასებს შორის დაპირისპირება, საწარმოო კაპიტალიზმის ეპოქაში, საბოლოოდ ინსტიტუციონალიზირდა დემოკრატიულ პრინციპებზე აგებული ერი-სახელმწიფოს ფარგლებში.

ამ ევროპულმა სახელმწიფოებმა დღევანდელი ფორმა მიიღეს მხოლოდ და მხოლოდ ორი მსოფლიო ომის კატასტროფების შემდეგ. ეკონომიკურ გლობალიზაციასთან ერთად ეს სახელმწიფოები მოექცნენ ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულების ძლიერი გავლენის ქვეშ, რომელიც დღეს ნელ-ნელა აღწევს ერი-სახელმწიფოების საზღვრებს შიგნით. სისტემური შეზღუდვები კვლავ უთხრიან ძირს სოლიდარობის დამკვიდრებულ ურთიერთობებს  და გვაიძულებენ მოვახდინოთ ისეთი პოლიტიკური გაერთიანების არასრულფასოვანი ფორმის რეკონსტრუქცია, როგორიცაა ერი-სახელმწიფო. ამჯერად წინასწარ დაუდგენელი სისტემური გარემოებები, წარმოქმნილი კაპიტალისტური სისტემის ფარგლებში, რომელიც ეფუძნება არარეგულირებად ფინანსურ ბაზრებს, გადაიქცა ევროპული სავალუტო კავშირის მონაწილე ქვეყნებს შორის დაძაბულობაში. თუ კი გვინდა შევინარჩუნოთ სავალუტო კავშირი, ეროვნულ ეკონომიკებს შორის სტრუქტურული დისბალანსის გათვალისწინებით, არ არის საკმარისი გადამეტებული დავალიანების მქონე ქვეყნებისთვის სესხების შეთავაზება, რათა თითოეულმა ქვეყანამ დამოუკიდებლად გაზარდოს საკუთარი კონკურენტუნარიანობა. ამის სანაცვლოდ საჭიროა სოლიდარობა, საერთო ძალისხმევა, გამომდინარე საერთო პოლიტიკური პერსპექტივიდან, მიმართული იმაზე, რომ გაიზარდოს ევროზონის კონკურენტუნარიანობა მთლიანობაში.

ამგვარი ძალისხმევა მოითხოვს, რომ გერმანია და ზოგიერთი სხვა ქვეყანა შეეგუოს გრძელვადიანი თუ მოკლევადიანი გადანაწილების უარყოფით შედეგებს – ეს არის სოლიდარობის კლასიკური მაგალითი, ყოველ შემთხვევაში ჩემ მიერ მოყვანილი თეორიული ანალიზის მიხედვით.

შენიშვნები

1. Lacroix J., Nicolaides K. European Stories: Intellectual Debates on Europe in National Contexts. Oxford: Oxford University Press, 2010.
2. COM/2012/777/FINAL/2: A Blueprint for a Deep and Genuine Economic and Monetary Union: Launching a European Debate (შემდეგში Blueprint).
3. საქმის ამგვარი წყობა ზუსტად აღწერილია აღწერილია Blueprint-ში (p. 2): „ევროპული სავალუტო კავშირი – ეს არის უნიკალური სავალუტო კავშირი იმ გაგებით, რომ ის ცენტრალიზებულ ფულად პოლიტიკას და ეკონომიკურ პოლიტიკისთვის მიღებულ ზომებზე ცენტრის უპასუხისმგებლობას ერთმანეთს უთავსებს“.
4. ამის შესახებ ადრე საუბარია შრომაში: Enderlein H. Nationale Wirtschaftspolitik in der europäischen Währungsunion. Frankfurt am Main: Campus, 2004.
5. ამას სავსებით შეესაბამება ევროპული კომისიის განკარგულება „ეროვნული ბიუჯეტების შემოწმება, არიან თუ არა ევროპულ ვალდებულებებთან შესაბამისობაში(Blueprint. P. 26);ეს უფლებამოსილებები აჭარბებენ უკვე არსებულ ბიუჯეტის კონტროლის ვალდებულებებს.
6. Blueprint. P. 35.
7. ევროკომისია საკუთარ შემოთავაზებებში ირჩევს „ორი კურდღლის მაძებრის“ სტრატეგიას, რითაც გაურბის გადაწყვეტილებებს (Blueprint. P. 13):“ევროკავშირის შიგნით კავშირების გაღრმავება უნდა დაეფუძნოს შეთანხმებებს, რათა თავიდან აცილებულ იქნას კანონიერების ფარგლების გაქრობა, რაც დაასუსტებდა ევროკავშირს და მისი კანონების მნიშვნელობას, სამომავლო ინტეგრაციის თვალსაზრისით, კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენებდა“.
8.  იხილიეთ ასევე ვოლფგან შტრიკის შესაბამისი ნაშრომები (Wolfgang Streeck), ყველაზე ბოლო: Gekaufte Zeit. Die vertagte Krise des demokratischen Kapitalismus (Suhrkamp). Berlin, 2013; и და ჩემი სახე: Blätter für deutsche und internationale Politik. 2013. Heft 5.
9. Oeter St. Föderalismus und Demokratie // A. von Bogdandy, J. Bast (eds). Europäisches Verfassungsrecht. Heidelberg: Springer, 2009. P. 73–120.
10. Habermas. The Crisis of the European Union / Trans. C. Cronin. Cambridge: Polity, 2012.
11. Möllers Chr. Die drei Gewalten: Legitimation der Gewaltengliederung in Verfassungsstaat, Europäischer Union und Internationalisierung. Wielerswist: Velbrück, 2008. P. 158ff.
12. ის ფაქტი, რომ უნიფიკაციის პროცესის შედეგი ჯერ არაა განსაზღვრული, საშუალებას იძლევა საჯარო დისკუსიის გაფართოებისა, რომელიც დღევანდელ დღემდე ეკონომიკური საკითხებით იზღუდებოდა. გლობალური პოლიტიკური ძალის დასავლეთიდან აღმოსავლეთზე გადასვლით, იმის გააზრება, რომ ურთიერთობები აშშ-სთან შეიცვალა, – ყველაფერი ეს გვაიძულებს სხვანაირად შევხედოთ ევროპის გაერთიანების სისტემურ უპირატესობებს. პოსტკოლინიურ მსოფლიოში ევროპის როლი შეიცვალა და არა მხოლოდ იმიტომ, რომ მან შეიძინა საეჭვო რეპუტაცია იმპერიალისტური ომების წყალობით, არ ვსაუბრობთ ჰოლოკოსტზეც კი. სტატისტიკურად ევროპის მომავალზე მყარი პროგნოზები აჩვენებს, რომ მას ელოდება იმ კონტინენტის ბედი, სადაც მოსახლეობა მცირდება და იკლებს მისი ეკონომიკური და პოლიტიკური მნიშვნელობა. ევროპელებმა უნდა შეიგნონ, რომ მხოლოდ ერთიანობაში შეძლებენ შეინარჩუნონ სოციალური სახელმწიფოს მოდელი და ეროვნული კულტურების მრავალფეროვნება.. მათთვის აუცილებელია ძალების გაერთიანება, თუკი საერთოდ აპირებენ გავლენა მოახდინონ საერთაშორისო პოლიტიკაზე და მონაწილეობა მიიღონ გლობალური საკითხების გადაჭრაში. ევროპის გაერთიანებაზე უარის თქმა -ეს ნიშნავს უარის თქმას მსოფლიო ისტორიაში მონაწილეობაზე.
13. საინტერესო ანალიზია, თუმცა ეროვნული ისტორიის პოზიციიდან დანახული, შეიძლება იპოვოთ ნაშრომში: Rödder A. Dilemma und Strategie // Frankfurter Allgemeine Zeitung. 2013. 14 January. P. 7.
14. Offe Cl. Europa in der Falle // Blätter für deutsche und internationale Politik. 2013. Heft 1. P. 76.
15. სხვათა შორის, ნაციონალიზმის თეორეტიკოსები ვერ ასხვავებენ პოლიტიკურ სოლიდარობას და პრეპოლიტიკურ კავშირებს, უშედეგოდ აპელირებენ უკანასკნელ ტიპზე,  სამოქალაქო სოლიდარობიდან (Staatsbürger) საერთო წარმომავლობის ადამიანების შემაკავშირებელ ნაციონალურ სოლიდარობაზე (Volksgenossen) გადასვლის განხილვისას.
16.   Metz K.H. Solidarität und Geschichte // Bayertz (ed.). Solidarität. P. 172–194;კრიტიკული ანალიზი იხ.: Wildt, ibid., p. 202ff.
17. იხ. თემატური მითითება ჰეინეს ნაშრომების გამოცემაში Klaus Briegleb. Munich: Carl Hanser, 1976. Vol. 6, II. P. 818.
18. Brunkhorst H. Solidarität: Von der Bürgerfreundschaft zur globalen Rechtsgenossenschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2002.

წერილის ორიგინალი იხილეთ შემდეგ მისამართზე: http://www.socialeurope.eu/2013/05/democracy-solidarity-and-the-european-crisis-2/