► ავტორი: ლაშა ხარაზი, პოლიტიკის ფილოსოფოსი.
► პორტალზე შეგიძლიათ იხილოთ მისი სხვა წერილებიც:
“ნეოლიბერალიზმის სიღარიბე”
“პოლიტიკური ცხოვრების შესახებ”
“აზრი და ენის პოლიტიკურობა”
“ვინ არის პოლიტიკოსი”
წინამდებარე წერილი წარვადგინე ახალგაზრდა მეცნიერთა I საერთაშორისო სიმპოზიუზე, რომელიც თარგმანის პრობლემების განხილვას დაეთმო.
ეძღვნება ბაჩანა ბრეგვაძის ხსოვნას
პოლიტიკური ცხოვრების, ისევე როგორც სიცოცხლის ყველა სხვა ადგილის თავისებურებაა იყოს გამოხატული. უფრო მეტიც, პოლიტიკურის პრაქტიკულობა ყველაფერ სხვამდე სწორედ თვითგამოხატვის ძალით არსებობს. თქმა იმისა, რომ რაიმე მოვლენა პოლიტიკურად ხდება, იმთავითვე გულისხმობს ამ მოვლენის უნარს თავს გამოხატავდეს პოლიტიკურად, გადაწყვეტილებას იკვლევდეს გზას ცხოვრების განსხვავებული მიმართულებებით, შეძლებას გადაადგილდებოდეს იდეების იმ სიმრავლისკენ, რომლებიც არსებულის ორგანიზებისა და რეორგანიზების ყველაზე ზოგადი ფორმულების შემადგენლობას განსაზღვრავენ. პოლიტიკის ისტორიულად განპირობებული თეორიული რეჟიმისგან განსხვავებით, საკუთარი თავის გამოხატვის ტექნიკებს, მიჩვევისა და გახანგრძლივების პასიური პროგრამის უნივერსალიზაციას, ბიოპოლიტიკის მიერ სანქცირებული ასიმეტრიული ნორმალიზაციების, პერსონიფიცირებისა და იქვე ყოველთვის უკვე სუბიექტივაციის მკაცრად ცენზირებულ პროცედურებს რომ უქვემდებარებს, პოლიტიკური ცხოვრების თვითგამოხატვა არსებულთან ქმნადი და მხედველი ურთიერთობის ხანგრძლივობაა, იმ სამუშაოს განხორციელების რეალობაა, რომლის აქტუალიზაციითაც პოლიტიკურ ცხოვრებას მოქმედებაში მოჰყავს სიცოცხლესთან ორმხრივობაში მოცემული ურთიერთობის კუთხეები, თავისუფალი როგორც არსებულის პოლიტიზაციის ტოტალიტარული ინდექსის მემკვიდრეობიდან, ასევე ამ უკანასკნელის ნეიტრალიზაციის სახელით მოხმობილი დეპოლიტიზაციის ლიბერალური ტექნოლოგიებისგანაც, თანაბარზომიერად დაუინტერესებელი, როგორც ბიოლოგიურის კონტროლისა და დისციპლინირების ძალაუფლებრივი სტრატეგიების ინსტიტუციონალიზაციით, ასევე დერეგულირების კაპიტალისტური მითოლოგემის კულტივირებითაც.
პოლიტიკური ცხოვრება, ისე როგორადაც ამ ნაწერში გვესმის ჩვენ ეს სინტაგმა, პოლიტიკურისა და სიცოცხლის ერთმანეთთან და ერთმანეთისთვის შეხვედრის ადგილია. თეორიული რომანტიზმით გაჯერებული გულუბრყვილობისა და გარკვეული აზრით, უპასუხისმგებლობის ელფერი დაჰკრავს ფიქრის ყველა იმ მცდელობას, რომელიც მძიმე და პრობლემური ისტორიული გამოცდილების ზეწოლით, თავს არიდებს ამ ორის ერთმანეთთან დაკავშირებულობაში გააზრებას. არსებულის გარდაუვალობაა, რომ სიცოცხლე და პოლიტიკური წინასწარ მოცემულები იყვნენ ერთმანეთთან, ირგვლივ ყველაფერი მიგვანიშნებს, რომ ისინი გაუშუალებელ შეხებაში არიან ერთმანეთთან, რომ პოლიტიკური ყველაფერ სხვაზე ახლოსაა სიცოცხლესთან. გონების განსაკუთრებული დაძაბვა არ სჭირდება იმის მიხვედრას, რომ ახალგაზრდა ვერტერის სასიყვარულო ამბის გაცნობით გამოწვეულ სუიციდალურ ვნებებს, ვერასდროს ექნება სიცოცხლის ფაქტობრიობაზე ისეთი რეზონანსი, როგორც ნაპოლეონის, თუნდაც ყველაზე მცირემასშტაბიან ლაშქრობას. პრობლემა პოლიტიკურის სიცოცხლესთან სიახლოვეში მოცემის ფაქტობრიობა კი არაა, არამედ ამ ფაქტობრიობის როგორობა, კერძოდ ის, რომ პოლიტიკური ჯერ კიდევ ვერ ახერხებს სიცოცხლესთან სიახლოვეში სიცოცხლისთვის არსებობის დაწყებას.
დღეს ასეთი არსებობის შეძლების თემატიზაცია, ყველაფერ სხვამდე პოლიტიკურის შესახებ აზრის დოგმატური სქემებიდან თავის არიდების სტრატეგიების დახვეწასა და მათთან უშუალო ურთიერთობის აუცილებლობას გვკარნახობს. ჩვენ დღეს ერთდროულად გვჭირდება, როგორც პოლიტიკურის სიცოცხლესთან პრობლემური ურთიერთობის დიაგნოსტირების პროცედურები, ასევე აზრის ახალი ტრაექტორიებით მოძრაობის უზრუნველმყოფი მექანიზმები, გვჭირდება როგორც აზრის ისტორია, ასევე მისი გეომეტრია და ფიზიკა, პოლიტიკურის შესახებ აზროვნების კონცეპტუალურად ახალი მასალებით სავსე სახელოსნოს შექმნა, სადაც ისტორია, როგორც პოლიტიკურის გამოცდილება, საკუთარი თავის მომაბეზრებელ იგივეობაში განმეორების ნაცვლად, აზრს იმ ყველაზე ზოგადი მონახაზების შექმნაში დაეხმარება, რომლებითაც პოლიტიკური ცხოვრება არათანადროულთან დაიწყებს ურთიერთობას, მოუსმენს და დაინახავს არა მხოლოდ იმას, რაც „ყოველთვის უკვე იყო“ და არც იმას, რაც „ყოველთვის უკვე იქნება“, არამედ მიმდინარეს აქტუალურიდან გამოკვეთს სიცოცხლისა და პოლიტიკურის ერთმანეთთან და ერთმანეთისთვის ურთიერთობის ახალ კუთხეებს. არსებულის ორგანიზების პროცესში ურთიერთობის მხოლოდ ასეთი კუთხეების გამრავლებით შეიძლება რომ პოლიტიკურის შესახებ აზრმა თავი დააღწიოს წინასწარგანსაზღვრულობების მიერ ავტორიტარულად ინსცენირებულ პასიურობისა და დაქვემდებარების აპოლიტიკურ კონტექსტებს, პოლიტიკას საკუთარ თავს ბრალეული და ნაკლული ფორმებით რომ აღაქმევინებს და შედეგად, დროისა და სივრცის ორგანიზების პარამეტრებსაც, სიცოცხლის დაქვემდებარების უზრუნველყოფისკენ რომ მიმართავს.
ამ ყველაფრის საპირისპიროდ, პოლიტიკური ცხოვრება, ისე როგორადაც ამ წერილში გვესმის ჩვენ მისი მნიშვნელობა, სიცოცხლის, მისსავე მთლიანობაში გამოთქმის ხელოვნებაა. პოლიტიკურის შესახებ საყოველთაოდ მიღებული განმარტებების საპასუხოდ, რომელთაგან მტრისა და მეგობრის ერთმანეთისგან განსხვავების ჟარგონი დღეს ყველაზე ხმამაღლა ისმის, ჩვენ აქ კიდევ ერთხელ ხაზს გავუსვამთ, რომ პოლიტიკური ცხოვრების შინაარსია გამოთქვამდეს სიცოცხლეს. პოლიტიკური ცხოვრება გამოთქვამს სიცოცხლეს და ამ გამოთქმის უბრალოებაშივე განიმარტავს საკუთარ თავს.
თავიდანვე აღვნიშნოთ, რომ პოლიტიკური ცხოვრებაც ყველა სხვა ცხოვრების მსგავსად ენის საშუალებით გამოთქვამს სიცოცხლეს. ჩვენ ვგრძნობთ და ვხვდებით, რომ პოლიტიკური ცხოვრების რეალობისთვის ენასთან ურთიერთობის გამოცდილება განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა. ამ ურთიერთობას არაფერი აქვს საერთო ენის ფორმალურ პარამეტრებთან, პრობლემების იმ სიმრავლესთან, რომელსაც ენათმეცნიერება სწავლობს და იგი არც წმინდა აბსტრაქტულობაა, რომლის შესახებაც მხოლოდ მოსაზრებებისა და ვარაუდების გზით შეგვეძლებოდა ლაპარაკი. პოლიტიკური, როგორც არსებულის ყველაზე პრაქტიკული ადგილი, ყველა სხვა არსებულის მსგავსად ენის საშუალებით გამოითქმება, ოღონდ პოლიტიკურად გამოთქმულის თავისებურებაა ისაა, რომ ის, რასაც ჩვენ პოლიტიკურად გამოვთქვამთ, თავს ზედმეტად იშვიათად თუ აღიქვამს ასეთად. აღქმის ამ ნაკლოვანებით იმ ეთიკურის ნიშნით აღბეჭდილ აცდენაზე კი არ მივუთითებთ, რომელიც აზრის ისტორიაში თქმასა და ქმედებას შორის მოცემული ასიმეტრიის სახით კონვენციურად არსებობს და არც ამ ასიმეტრიის თანმდევი თეორიისა და პრაქტიკის ერთმანეთთან დაპირისპირების კრიტიკული ვარიაციების განვრცობის საჭიროებას ვიგულისხმებთ მასში, არამედ უშუალოდ პოლიტიკურად გამოთქმულის ენასთან ურთიერთობის იმ კონტექსტებზე მივუთითებთ, რომლებიც პოლიტიკური ცხოვრების შესახებ იმაზე მეტს და ღირებულს შეიძლება გვასწავლიდეს, ვიდრე ეს ერთი შეხედვით შეიძლება რომ გვეგონოს.
ამ კონტექსტებიდან ჩვენ აქ ენის იმ კონკრეტული ჟესტის პოლიტიკურობა გვაინტერესებს, რომელსაც თარგმანი ჰქვია. იმდენად, რამდენადაც რაიმე საგნის პოლიტიკურობაზე დაფიქრება სხვა არაფერია თუ არა ამ საგნის პოლიტიკურად ამეტყველების სამუშაო, თარგმანის პოლიტიკურობაც აზრის ასეთი სამუშაოს გავლით უნდა მოვიხელთოთ. რას გვეუბნება თარგმანი საკუთარ პოლიტიკურობაზე? როგორ შეიძლება იგი თავს გამოხატავდეს პოლიტიკურად ან კიდევ, ასეთი გამოხატვის შემთხვევაში, რა გზას გადის იგი იმისთვის, რომ გვითხრას რაიმე ღირებული პოლიტიკურის შესახებ?
გასაგებია, რომ ამ შეკითხვებზე პასუხების ძიებას წინ ჯერ თარგმანის უშუალოდ ენასთან დამოკიდებულების თემატიზაცია უნდა უსწრებდეს. აზრის მხოლოდ ასეთი წინმსწრები სამუშაოს განხორციელებითაა, რომ ჩვენ არა მხოლოდ არსებულის პრობლემური პოლიტიზაციის საშიშროებას ვირიდებთ თავიდან, არამედ ამავდროულად პოლიტიკურს საშუალებას ვაძლევთ, რომ ახლებურად განეწყოს ყველაფერ იმისადმი, რაც მის ირგვლივ და მასთან ერთადაა, მათ შორის იმ ისტორიულად ნორმირებული და ძალაუფლების კაპიტალისტური პრინციპის მიერ კულტივირებული მომენტისადმიც, რომელიც ავტომატურ რეჟიმში აქტუალიზდება ყოველთვის, როდესაც კი არსებულის ორგანიზების პროცესში პოლიტიკა უარს ამბობს ამ ორის მიერ ლიცენზირებული ტექნოლოგიების გამოყენებაზე და ცდილობს, რომ ირგვლივ არსებულისგან ახლა უკვე თვითონ უფრო მეტი ისწავლოს, ვიდრე სხვას ასწავლოს.
უეჭველია, რომ ამ პრობლემური მომენტის მისამართს პოლიტიკურის შესახებ წარმოდგენების დოგმატურ სქემებამდე მივყავართ, არსებულის იმ ადგილას, სადაც ერთადერთ დაუეჭვებელ აუცილებლობად პოლიტიკურის ძალაუფლებასთან გაიგივების უზრუნველყოფა ცხადდება. ჩვენც სწორედ ამ გაიგივების შემადგენლობაში უნდა ვეძებოთ ყველა იმ პრობლემურად მოცემული ელემენტის საფუძველი, რომელიც პოლიტიკურს ბევრ სხვა გამოწვევასთან ერთად არსებულთან უშუალო ურთიერთობაში უშლის ხელს. ირგვლივ კი ყველაფერი მიგვანიშნებს, რომ პოლიტიკურ ცხოვრებას საკუთარი ადეკვატური ძალების განხორციელებაში არაფერი ეხმარება ისე ქმედითად, როგორც არსებულთან უშუალო დამოკიდებულება. ფართოდ გავრცელებული შეხედულების საპირისპიროდ, ასეთი უშუალობა სინამდვილეში არც რეგლამენტირებული რეალობისგან თავის არიდებას გვავალდებულებს და იგი არც რაიმე განსაკუთრებული ტიპის კოგნიტურ ან ეთიკურ დანახარჯებს მოითხოვს ჩვენგან, მისი თავისებურება ისაა, რომ მასთან ერთად პოლიტიკა ერთიანად თავისუფლდება ისტორიულით თავსმოხვეული წინასწარგანწყობებისგან, იძულებისა და დაშინების აპოლიტიკური სისტემისგან და ჩვენც ნელ-ნელა გამოცდილებაში სულ უფრო მეტი შინაარსით გვეძლევა აზრი, რომ ირგვლივ ყველაფერი გვასწავლის, რომ ყოველი ცალკეული მოქმედება, ამბავი, ნათქვამი თავის თავშივე ინახავს უსასრულო შეძლებას გვაფიქრებდეს იმაზე, რის შესახებაც ჩვენ ჯერ კიდევ არ გვიფიქრია, ამხედველებდეს იმას, რასაც ჩვენ აქამდე ვერ ვხედავდით, რომ სულ პატარა ნაბიჯის გადადგმაა საჭირო მარცხნივ, იმისთვის რომ ახლებური პერსპექტივით განეწყო არსებულისადმი, პერსპექტივა, რომელიც არსებულთან უშუალო დამოკიდებულების ხანგრძლივობაში ცდილობს პოლიტიკურად ისწავლოს, ისწავლოს ყველაფრისგან, რაც მის ირგვლივ და მასთან ერთადაა, რადგან საგანთა ბოლოს, რაც უნდა უცნაურად ჟღერდეს, არაფერი ისე ამომწურავად არ ლაპარაკობს პოლიტიკურის განზრახვაზე, როგორც მისი შეძლება და უნარი იყოს მზად სწავლობდეს ირგვლივ არსებულისგან.
არსებულთან მხოლოდ ასეთი უშუალო დამოკიდებულების რეალობაში შეიძლება, რომ პოლიტიკური გარკვეული აზრით, მისგანვე დამოუკიდებლად ინტერესდებოდეს მაგალითად, შემდეგი ნაწერით:
„ისევე როგორც მხები გაკვრით და მხოლოდ ერთ წერტილში ეხება წრეწირს, ადგენს რა ამ შეხებით, და არა წერტილით, კანონს, რომლის მიხედვითაც იგი აგრძელებს თავის პირდაპირ გზას უსასრულობაში, თარგმანიც ასე გაკვრით და მხოლოდ უსასრულოდ პატარა წერტილში ეხება ორიგინალის საზრისს, იმისთვის რომ ერთგულების კანონის შესაბამისად, ენობრივი მოძრაობის თავისუფლებაში მისდიოს თავის განსაკუთრებულ გზას.“[i]
ვალტერ ბენიამინის ესედან ამ ნაწყვეტს ჩვენ პოლიტიკურად მანამ ვერ ავამეტყველებთ, სანამ ვერ მივხვდებით, რომ იგი პრაქტიკულად აღარ საჭიროებს დამატებით განმარტებით პროცედურებს იმისთვის, რომ გვითხრას რაიმე პოლიტიკურის შესახებ, რომ იგი თავის დასრულებულ მთლიანობაშივე ყოველთვის უკვე გვასწავლის პოლიტიკურად. საკმარისია ყურადღებით და აზრთან ურთიერთობის უშუალობაში მოყვანილი განწყობით წავიკითხოთ ეს ფრაგმენტი, რომ იქვე აღმოვაჩენთ, მის შეძლებას თარგმანზე გამოთქმული აზრის გავლით ამავდროულად გვაფიქრებდეს პოლიტიკურადაც. და გვაფიქრებდეს არა იმიტომ, რომ მასში წერია რაღაც, რაც პოლიტიკურად ამოკითხვას საჭიროებს ან ავტორის პოლიტიკურად განპირობებულ ინტენციაზე მიგვანიშნებს, არამედ მხოლოდ იმიტომ, რომ მასში სწორედაც, რომ არაფერია პოლიტიკური და რომ იგი სწორედ ამ არაფრითვე ხდება პოლიტიკურად საინტერესო.
ყველაზე ზოგადი სახით და ზედმეტი გადადების გარეშე, აქვე ვთქვათ, რომ ენის ინსტრუმენტებიდან თარგმანი პოლიტიკურად ყველაზე მგრძნობიარეა. და ეს ასეა არა უბრალოდ იმიტომ, რომ იგი ენების და ამდენად, აღქმების, შეფასებების, წარმოდგენებისა და განწყობების ერთმანეთთან შეხვედრის ადგილია, არამედ ამასთან ერთად იმიტომაც, რომ თარგმანის პოლიტიკურ იდენტობაშივეა მოცემული ურთიერთობის, როგორც პოლიტიკურად არსებითად საყურადღებო სემანტემის ძირითადი ასპექტები. თარგმანი, რომელსაც ერთმანეთთან ურთიერთობაში მოჰყავს ენები და ამდენად, ყველაფერი რაც მოცემულია, თავისდაუნებურად გვაფიქრებს იმის შესახებ, რომ გარკვეული აზრით, ყოველი საგნის პოლიტიკურობა, ყოველთვის უკვე თარგმანის გავლით განხორციელებული სინამდვილეა. ოღონდ ამ სინამდვილეს თავის პოლიტიკურ გამოხატულებაში, არაფერი აქვს საერთო ენის ტექნიკურ განზომილებასთან, გრამატიკის მიერ თავსმოხვეულ სისწორეებთან. იგი ენის რეალური გამოცდილებაა, მთლიანად დაცლილი ცოდნის სპეციფიკური სტატუსის მიერ ნორმირებული შეზღუდვებისგან, ენასთან ურთიერთობის შინაარსი სწორისა და ნებადართულის კოორდინატებამდე რომ დაჰყავს და შედეგად სიჩქარესა და შინაგან დინამიკას რომ აცლის აზრის ახალი ჰორიზონტებისკენ მოძრაობის ხანგრძლივობას.
თარგმანიც მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება გვასწავლიდეს პოლიტიკურად, თუკი ჩვენ თავიდანვე გვერდზე გადავდებთ ენის პირობითობებს და მხოლოდ ხედვის პოლიტიკური კუთხით განვეწყობით მისდამი. ასეთი განწყობის თავისებურება ისაა, რომ მასთან ერთად ჩვენ ნელ-ნელა ვიაზრებთ და ვგრძნობთ, რომ ირგვლივ ყველაფერი გვასწავლის, რომ პოლიტიკური ცხოვრების ყოველდღიურობიდან ყველაზე შორს მდებარე არსებულიც კი თავის თავშივე ინახავს უსასრულო შეძლებას გვახვედრებდეს და გვაგებინებდეს იმას, რაც პოლიტიკურად ღირებულია. ამიტომაც, განეწყო პოლიტიკურად ნიშნავს ერთიანად უარს ამბობდე ისტორიის მიერ თავსმოხვეულ წინასწარგანსაზღვრულობებზე, ყველაფერ სხვამდე თავს არსებულის ონტიკური დახარისხების ჟინსა და იგივეობის ჰეგემონიით მოცულ სიბრმავეში რომ ავლენს, და სანაცვლოდ გზას არსებულთან უშუალო ურთერთობას უთმობდე, პირველ რიგში განწყობის ისეთნაირად მომართვის სამუშაოს, რომლის ამოსავალ პრინციპადაც პოლიტიკური ცხოვრების ქმნისა და ხედვის იმ სიხშირეებით უზრუნველყოფა წარმოადგენს, რომელთა მოცემის პირობებსა და ფორმალურ პარამეტრებს ერთი შეხედვით არც არაფერი აქვთ საერთო პოლიტიკურ ცხოვრებასთან.
ხედვის ამ კუთხესთან ერთად ხდება გასაგები, რომ მთარგმნელის სათარგმნ ნაწერთან ურთიერთობა იმაზე უსასრულოდ ბევრს შეიძლება გვასწავლიდეს პოლიტიკურ ცხოვრებაზე, ვიდრე პოლიტიკაზე თუნდაც ყველაზე მართებული განზრახვებით დაფიქრებული პოლიტიკოსი. მართლაც, პოლიტიკაზე ხედვის ისტორიული თვალისთვის, თარგმანს სტანდარტულ შემთხვევაში, მხოლოდ ინსტიტუციონალიზებული ცენზურის მიერ მოთხოვნილი შეზღუდვა თუ შეიძლება აკავშირებდეს პოლიტიკურ პროცესთან, მხოლოდ პოლიტიკური ცხოვრების ახალი თვალისთვის ხდება ხილვადი, რომ თარგმანი, როგორც ენის ჟესტი თავის ქმნად ავტონომიურობაშივე შეიძლება გვასწავლიდეს პოლიტიკურად.
და მაინც, რას შეიძლება გვასწავლიდეს თარგმანი პოლიტიკურად?
თარგმანი მისსავე კონკრეტულობასა და განმარტოებულ მუშაობაში პოლიტიკურად ურთიერთობას გვასწავლის. პოლიტიკურის შესახებ ფილოსოფიის ამოცანაც სხვა არაფერია, თუ არა გვეხმარებოდეს იმის გაგებაში, რომ (ამ შემთხვევაში) თარგმანის პოლიტიკურად ამეტყველების გზა იმ მიმართულებით სვლისკენ გვეპატიჟება, რომელზეც ჩვენ მზად ვართ, რომ თარგმანში მოცემულ ენასთან ურთიერთობის ხაგრძლივობიდან ყველაფერ სხვასთან ერთად პოლიტიკურადაც ვისწავლოთ. ოღონდ ვსწავლობთ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი თავიდანვე უარს ვამბობთ თარგმანის ენასთან ურთიერთობის შინაარსები ‘ვთარგმნოთ’ პოლიტიკურად, გამოვამწყვდიოთ და დავუსაკუთროთ ისინი პოლიტიკურის კონვენციურ ლექსიკონს. არსებულის პოლიტიკურად ორგანიზების პროცესში არაფერია უფრო საზიანო და პრობლემური, ვიდრე საგნის პოლიტიკურობის, ამ საგნის გაპოლიტიკურების პროცედურასთან გაიგივება. აზრის მუდმივმოქმედი სიფხიზლით უნდა გვახსოვდეს, რომ საგნის პოლიტიკურობა ამ საგნის პოლიტიკურად ამეტყველების სამუშაოა და არა მისი გაპოლიტიკურების ინტერესი – რომ პოლიტიკურად ცხოვრების მშვენიერებაა, ხელუხლებელს ტოვებდეს არსებულის სხვა ადგილებში პოლიტიკურად ყურადსაღებ ფორმებს და მათგან მხოლოდ მათივე შემადგენლობის ხელშეუხებლობაშივე სწავლობდეს.
თარგმანიც ურთიერთობის სემანტემაზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაგვაფიქრებს პოლიტიკურად, თუკი ჩვენ თარგმანის ხელშეუხებლობაშივე შევძლებთ მასთან ურთიერთობას. პოლიტიკურად ხელშეუხებელი თარგმანი ნაწერებს შორის სივრციდან მეტყველებს, უკვე დაწერილსა და და ჯერ კიდევ დასაწერს შორის სივრციდან, ენის იმ ცეზურიდან, რომელიც თავის ყოველთვის უკვე განსახორციელებელ დროითობაში ურთიერთობის ხელოვნების დაოსტატებისკენ გვეზიდება, გვიხმობს იმ ადგილისკენ, სადაც მთარგმნელის საშუალებით, უკვე დაწერილი საკუთარი თავის განსხვავებულობაში განმეორებულ მეგობარს პოულობს, ნიშანთა სრულიად სხვა სისტემით აღნიშნულ მეგობარს და მაინც, სათქმელისა და შინაარსის საერთოობით დაკავშირებულს. ამიტომაცაა, რომ თარგმანი, როგორც ენის ჟესტი, საკუთარი თავის განხორციელებისთვის ჩვენგან ყველაზე დახვეწილ სულებს მოითხოვს. მათ, რომლებსაც ერთდროულად შეუძლიათ ყოველწამიერი პასუხისმგებლობის გრძნობასაც ატარებდნენ ყველაფერ იმისადმი, რაც უკვე დაიწერა და ამავდროულად, მხოლოდ დიდი მოგზაურებისთვის ჩვეული აუღელვებლობითა და ახალი გზების ძიების საუცხოო უნარით პოულობდნენ ენის მიწაზე შეუმჩნევლად მოცემულ ახალ საზრისებს, უცხო ენის სიშორიდან ისეთნაირად ეზიდებოდნენ სემანტემების, ლექსიკონის, მორფემების, ტროპების ტვირთს, რომ მათთან ურთიერთობის დროს ენა, რომელზეც ისინი ითარგმნებიან, საკუთარი თავის გარეთ არსებულის დახმარებით გებულობდეს მასში შინაგანად მოცემული შეძლებების შესახებ. მთარგმნელში განხორციელებული თარგმანის ხელოვნებაც სწორედ ენების ერთმანეთთან ურთიერთობაში მოყვანის რეალურობაში მდგომარეობს. მოგყავდეს საგნები ერთმანეთთან ურთიერთობაში ნიშნავს ხორცს ასხამდე მათ შორის შინაგანი სივრცის ვირტუალურობას, გულისხმობს აბიჯებდე სიცოცხლის იმ ადგილას, სადაც გამოცდილებაში მთელი სისრულით გეძლევა აზრი, რომ ყველაფერი ღირებული, რასაც ჩვენ საგნების ერთმანეთთან ურთიერთობაში მოყვანის დროს ვცხოვრობთ, უსასრულოდ მეტია ვიდრე ჩვენ თვითონ, და მიუხედავად ამისა, ეს უსასრულოდ ნამატი ისევ და ისევ მხოლოდ ჩვენთვის და ჩვენში იმ შორის-სივრცის ამეტყველებისკენაა მომართული, რომლის დახმარებითაც ჩვენ საშუალებას ვაძლევთ ირგვლივ არსებულს რომ გვასწავლიდეს.
იქნებ სწორედ ამ სივრცეს გულისხმობდა მორის ბლანშო, როდესაც რილკეს დახმარებით „ლიტერატურის სივრცეში“ წერდა:
“რილკე თავის ერთ-ერთ უკანასკნელ ლექსში ამბობს, რომ შინაგანი სივრცე „საგნებს თარგმნის.“ მას ისინი სხვა, უცხო, გარე ენიდან, გადაჰყავს ენაში, რომელიც ერთიანად შინაგანია და რომელიც ენის შინაგანობაც კია, სადაც ენა სიჩუმეში და სიჩუმით არქმევს სახელებს და სახელისგანვე მდუმარე რეალობას ქმნის. შესაბამისად, „სივრცე (რომელიც) ჩვენ გვაჭარბებს და (რომელიც) თარგმნის საგნებს“ გარდამქმნელია, მთარგმნელია par excellence.”[ii]
თარგმანის პოლიტიკურობაც სწორედ ამ შინაგანი სივრცის წამიდან გვეძახის. იგი სიცოცხლის იმ ადგილისკენ გვეპატიჟება, სადაც ენების ერთმანეთთან ურთიერთობაში მოყვანის სამუშაო, ჩვენ არა მხოლოდ პოლიტიკურად შეიძლება რომ გვაფიქრებდეს, არამედ ამავდროულად გვასწავლიდეს და რაღაც არსებითს გვეუბნებოდეს პოლიტიკური ცხოვრების შესახებაც. ეს ჯერ კიდევ ‘რაღაც’, თავის საფუძველში, ურთიერთობის შინაარსზე მიგვითითებს, ამ შინაარსის პოლიტიკურ მნიშვნელობაზე გველაპარაკება, ხაზს უსვამს პოლიტიკურის მართებულად ორგანიზებისთვის ურთიერთობასთან ურთიერთობის ხანგრძლივობას, მისი ლოგიკისა და აქსიომატიკის მოხელთებას. პოლიტიკური ცხოვრება, როგორც სიცოცხლესთან ურთიერთობის ხელოვნება, ყველგან და ყოველწამიერად გვახსენებს ურთიერთობის პრობლემატიზაციის საჭიროებას, მასზე ახალი თვალით ხედვის აუცილებლობას, თავისუფალს დაქვემდებარებისა და დამორჩილების ჟარგონებისგან, მხოლოდ სწავლებისა და სწავლის ორმხრივობაში მოცემულს, იმის დანახვით დაფიქრებულს, რაც პოლიტიკურს უსასრულოდ განსხვავებული გზებით სიცოცხლესთან ურთიერთობაში შეიძლება რომ ეხმარებოდეს.
პოლიტიკური ცხოვრების სიცოცხლესთან ურთიერთობის ხელოვნებაც ამ უსასრულოდ განსხვავებული გზების დანახვისა და შექმნის შეძლებაში მჟღავნდება. თარგმანიც ერთ-ერთია ამ გზებიდან. გარდაქმნებისა და გარდასახვების ინტენსიური წრფის სახით მოცემულს, თარგმანს შეუძლია რომ პოლიტიკურს არა უბრალოდ უკვე არსებულიდან გამომდინარე ურთიერთობა ასწავლოს (იმდენად, რამდენადაც თარგმანი, როგორც ასეთი, ყოველთვის უკვე პირველადი ტექსტიდან გამომდინარეობაა), არამედ ამ გამომდინარეობის იმ მიმართულებით განვითარების შესაძლებლობებზეც დააფიქროს, სადაც გამომდინარეობით სანქცირებული იგივეობა, ადგილს განსხვავებულის მოძრაობას უთმობს, სადაც ის, რაც მოცემულია, საკუთარი თავის სიახლეშივე მოქცეული განმეორებისკენ იხსნება, სადაც შესაძლებელი ხდება, რომ ნეტარი ავგუსტინეს ფრაზა, „vestigium secretissimae unitatis, ex qua eram“ ქართულად შემდეგნაირად ამეტყველდეს, „ნიშატი იმ უიდუმალესი ერთობისა, საიდანაც ვიღებ დასაბამს;“.[iii]
შენიშვნები:
[i] Walter Benjamin, Die Aufgabe des Übersetzers (Gesammelte Schriften Bd. IV/1; Frankfurt/Main 1972), 19-20
[ii] Maurice Blanchot, L’espace littéraire (Gallimard, 1955), 145
[iii] ნეტარი ავგუსტინე, აღსარებანი (გამომცემლობა ნეკერი, 1995, თბილისი; ლათინურიდან თარგმნა და შენიშვნები დაურთო ბაჩანა ბრეგვაძემ), 22
