არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც ადრე ვიცნობდი, მაგრამ დღეს აღარ ვიცნობ, თუ ვეღარ ვცნობ. ერთერთი მათგანი გია ნოდიაა. იყო დრო, როდესაც ბევრი გვიკამათია, და არ მახსოვს, რომ ამ კამათში წამეგო. ასე, წაუგებელმა გადავინაცვლე ვარდების რევოლუციის შემდეგ ლუზერების საპატიო რიგებში, რამაც კამათს აზრი დააკარგვინა. იმის აქეთ, და განსაკუთრებით 2007 წლის მოვლენების შემდეგ, ჩვენს შორის პოლიციის ჯაჭვი ჩამწკრივდა. ამ ჯაჭვის მიღმა ვინ არის და რას აკეთებს არც ჩანს და არც მაინტერესებს. ამ ჯაჭვის მიღმაა ასევე ჟურნალი „ტაბულა“, რომელსაც არასდროს არ ვკითხულობ. მაგრამ ჩემს ირგვლივ ახალგაზრდობაა, რომელსაც ჯერ ის ცხოვრებისეული გამოცდილება არ შეუძენია რაც მე, და ამიტომ ახლა გამონაკლისს დავუშვებ და გამოვეხმაურები ნოდიას სტატიას "ანგელოზები და დემონები, ანუ ანტიპოლიტიკა" რომელიც ამას წინათ „ტაბულაში“ გამოქვეყნდა.
საზოგადოებრივი დისკურსი ფიზიკა და მატემატიკა არ არის: სიტყვები და გამონათქვამები იძენენ თავის მნიშვნელობას იმ კონტექსტიდან გამომდინარე, რომელშიაც ისინი გამოიყენება. ვინ ამბობს, რა ვითარებაში ამბობს და რატომ ამბობს, ერთსა და იმავე გამონათქვამს შესაძლოა სულ სხვადასხვა დატვირთვას ანიჭებდეს. წარმოიდგინეთ, მაგალითად, პამფლეტისტი, რომელიც აქილიკებს აბსოლუტურ მონარქს – და პირიქით, აბსოლუტური მონარქი, რომელიც დასცინის ციხეში გამომწყვდეულ პამფლეტისტს. დამეთანხმებით, რომ ერთიდაიგივე ქმედება _დაცინვა _ ამ ორ შემთხვევაში სრულიად განსხვავებული ღირებულებების გამომხატველი აქტებია.
კონტექსტუალურია არა მარტო სიტყვა, არამედ ქმედებაც, მაგალითად, ძალის გამოყენება. მე რომ სილა გავაწნა დუბინკიან პოლიციელს ეს სრულიად სხვა ქმედებაა ვიდრე ის, რომ ამ პოლიციელმა დუბინკა ჩამარტყას თავში. ორივე ფორმალურად ძალის გამოყენებაა, მაგრამ პირველი ძალადობას არ წარმოადგენს, ხოლო მეორე პრიდაპირი ძალადობაა, იმის გათვალისწინებით რომ ძალთა ბალანსი ჩემსა და პოლიციელს შორის არის შეუდარებელი.
პირველი, რაც სტატიის წაკითხვისას თვალში მეცა, არის ის, რომ სიტყვების და ქმედებების კონტექსტუალიზაცია ბატონი გია ნოდიას თითქოს არ ესმის. ზუსტად იგივე სტატია ჩემნაირ ოპოზიციონერს რომ დაეწერა, მას სრულიად სხვა ეთიკური დატვირთვა ექნებოდა ვიდრე ამჟამად, როდესაც ის პოლიციის ჯაჭვის მიღმა მყოფ ავტორს ეკუთვნის. ოპოზიციონერს რომ ეთქვა, რომ არ არსებობს თეთრი და შავი, ეს იქნებოდა გარკვეულწილად ცოდვების მიტევება იმათ მიმართ, ვინც მას ჩაგრავს. მაგრამ ხელისუფლების ფაქტობრივი წევრისგან ნათქვამი, ის გამოიყურება როგორც ხელისუფლების ქმედების გამართლება, როგორც პოლიციის წაქეზება, როგორც მომხდარზე პასუხისმგებლობის ხალხზე გადაბრალება, როგორც შეშინებული მიმართვა პოლიციის მიმართ, რათა ძალა თამამად გამოიყენონ და არ დაუშვან რომ ხალხის ბრბომ შეცვალოს შექმნილი სტატუს-ქვო და მას ძალის გამოყენებით პრივილეგიები წაართვას.
ბატონი გია ნოდია ვერ ასხვავებს ერთმანეთისგან ძალადობას და ძალის გამოყენებას, ის მათ სინონიმებად იყენებს. სიტყვებით ამგვარი თამაში მანიპულირების ის ხერხია, რომელიც ძალის გამოყენების დეკონტექსტუალიზაციას ისახავს მიზნად. ერთ დონეზე აყენებს პოლიციელსა და დემონსტრანტს. სახელმწიფო, ნოდიას აზრით, ყოველთვის იყენებს ძალადობას, თუნდაც ლიბერალურ დემოკრატიაში, და ამის უარყოფა ინფანტილიზმია.
არა, ბატონო დემოკრატიის ექსპერტო, ეს ასე არ არის. ძალადობა არ არის ძალის გამოყენება ზოგადად, ძალადობა ნიშნავს ძალის არალეგიტიმურ გამოყენებას. ძალას იყენებს ნებისმიერი სახელმწიფო, მაგრამ ძალადობას მიმართავენ მხოლოდ ისინი, ვისაც აკლია ლეგიტიმიზაცია და მხარდაჭერა საზოგადოების მხრიდან. ძალადობით ქვეყანაში სტაბილურობის შენარჩუნება იმის ნიშანია, რომ ძალაუფლება სუსტია, და არა ძლიერი. ლიბერალურ დემოკრატიაში ძალაუფლება ძლიერია არა ძალით, არამედ სხვა, უფრო ძნელად აღსაწერი ინსტიტუტებით. სახელმწიფო, რომელიც მიმართავს ძალადობას, ლიბერალური დემოკრატია არ არის.
ბანალობა იქნება თუკი ვიტყვი, რომ ლიბერალიზმი და ლიბერალური დემოკრატია წარმოიქმნა მაშინ, როდესაც ადამიანები ეცადნენ სიტყვებისა და ქმედებების ეს კონტექსტუალიზაცია მინიმუმანდე დაეყვანათ. კანონის უზენაესობა სწორედ ამ დე-კონტექსტუალიზაციის მცდელობაა: არა აქვს მნიშვნელობა ვინ ჩაიდინა დანაშაული, რა თანამდებობა უკავია და რატომ გააკეთა: კანონი ის პოზიტიური რეალობაა, რომელიც მაქსიმალურად ბრმაა კონტექსტუალური ვითარებების მხედველობაში მიღებისგან. დემოკრატია ლიბერალურია მაშინ, როდესაც ადამიანები იცავენ არა თავის პრივილეგიებს, არამედ სხვების უფლებებს. ანუ თუკი მე ვარ დაჩაგრული და ვიბრძვი მჩაგვრელების წინააღმდეგ, ეს ჯერ არ არის ლიბერალური დემოკრატია. აი როდესაც არაფერი არ მემუქრება, მაგრამ დაჩაგრულების სიმართლეს ვაღიარებ, მაშინ ვარ ლიბერალი. ლიბერალს უნდა შეეძლოს საკუთარი კონტექსტიდან გამოსვლა და სხვისი ინტერესების დაცვა. მოკლედ რომ ვთვათ, ლიბერალური დემოკრატია და კანონის უზენაესობა შექმნეს ლიბერალებმა, და არა პირიქით.
ბატონი გია ნოდია თავის სტატიაში არ ამბობს პირდაპირ, რომ რომელიმე მხარეს დგას, თუმცა კი მიიჩნევს, რომ მესამე მხარე დღეს არ არსებობს. ანუ რადგანაც არ არსებობს მესამე მხარე, ესე იგი თავად ავტორიც რომელიმე მხარესაა? სტატია მე ასე გავიგე: ყველა არის პოლიტიკური, ანუ კონტექსტუალიზებური საკუთარი პოზიციებით, ამიტომ ყველა მანკიერია, თეთრი და ფუმფულა არავინ არის, ამიტომ არ არის გასაკვირი რომ ვიღაცა იყოს რუხი, ანუ დროდადრო მიმართავდეს ძალადობას პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად. ნუ რას იტყვი, ზე-პოლიტიკური თვალსაწიერიდან ეს შეიძლებოდა რომ ვინმე მარსიანელ დამკვირვებელს ეთქვა, მაგრამ ნოდია ხომ ზე-პოლიტიკურობას არ აღიარებს? ანუ თუკი ზე-პოლიტიკურობა ინფანტილიზმია, მაშინ ამ სტატიასაც პოლიტიკური დატვირთვა აქვს. და რა არის ეს დატვირთვა? რამე თუ არის ნათქვამი სტატიაში ოპოზიციური? არაფერი. საზოგადოებას მოეთხოვება "ადეკვატურობა", რაც იმავდროულად ნიშნავს ძალისადმი მორჩილებას. რატომღაც მახსენდება ჰეგელი, რომელსაც სულ გვასწავლიდნენ და გვასწვლიდნენ ჩემი სტუდენტობის წლებში: "თავისუფლება არის გაცნობიერებული აუცილებლობა". მაშინ ამ ფრაზაზე გვეცინებოდა, იმიტომ რომ გაცნობიერებული აუცილებლობა იყო საბჭოთა წყობისადმი მორჩილება. ახლი კი ამ მიდგომით ლიბერალურ დემოკრატიას გვასწავლიან:
"უპირველესი თვისება, რაც ლიბერალური დემოკრატიის მოქალაქეს მოეთხოვება, არის საღი აზრი, ანუ ადეკვატურობა. კერძოდ, მოქალაქეს მოეთხოვება, საღი აზრის (და არა მორალური აბსოლუტიზმის) პოზიციიდან შეხედოს ისეთ უმნიშვნელოვანეს საკითხს, როგორიცაა ძალის გამოყენება (ძალადობა). ის უნდა განახორციელოს მხოლოდ იმან, ვისაც საამისო მანდატი აქვს, და მხოლოდ იმ ფარგლებში, რაშიც ეს მიზანშეწონილია და კანონით დასაშვებია. მოქალაქეების მხრიდან სახელმწიფოს მიმართ „არაძალადობის” მოწოდება არაადეკვატურია; მაგრამ სრულიად ნორმალურია და საჭიროა ბჭობა იმაზე, რამდენად სწორად იყო გამოყენებული ძალა ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში." http://www.tabula.ge/article-4500.html
"არაძალადობის" მოწოდება მოქალაქეების მხრიდან სახელმწიფოსადმი რომ სრულიად ადეკვატურია და დასაშვები, ამაზე მე უკვე ვთქვი. მაგრამ რა არის ძალის გამოყენების მიმართ საღი აზრი, რომელიც მოეთხოვება მოქალაქეებს, მორალურ აბსოლუტიზმს რომ თავი დავანებოთ?
მოდით ვნახოთ, რამდენად შესაძლებელია ამ "ადეკვატური" პოზიციის პირობებში ქვეყნის დემოკრატიზაცია. თუკი საზოგადოების ერთი ნაწილის პრივილეგიები დაცულია პოლიციის ძალით, ხოლო დანარჩენები ამ ძალის შიშით ხმას ვერ იღებენ, დაცული ელიტისთვის, საღი აზრის დონეზე, შესაძლოა პრაგმატული იყოს ძალადობის ფენომენის ლეგიტიმაცია, ნაცვლად კანონის უზენაესობის მხარდაჭერისა. თუკი ამგვარ ვითარებასთან გვაქვს საქმე, ერთადერთი, რამაც შეიძლება შეცვალოს სიტუაცია, არის პრივილეგირებულთა თავში იმ აზრის დამკვიდრება, რომ მეორე მხარესაც შეუძლია ადრე თუ გვიან ძალის გამოყენებით საკუთარი უფლებების დასაცავად ხმის ამაღლება. სწორედ პრივილეგიებური მდგომარეობიდან პირდაპირ ციხეში ან სასაფალოზე გადასვლის შიში უბიძგებს ხოლმე ელიტებს დაუშვან თანასოწრი არჩევნები და პოლიტიკური კონკურენცია, რასაც დემოკრატია ჰქვია. ბატონ ექსპერტს ალბათ ეცოდინება დემოკრატიული ტრანზიციის ეს მოდელები, რომლებიც არაერთხელ დადასტურებულა დემოკრატიზაციის პრაქტიკით.
ერთ საკითხში ვეთანხმები ავტორს: ზე-პოლიტიკური და არა-პოლიტიკური უნდა დავივიწყოთ. მათ შორის უნდა შევეშვათ ოპონენტების სტიგმატიზებას როგორც პოლიტიზირებულების და საკუთარი თავის წარმოჩენას როგორც ნეიტრალური ექსპერტების. ასევე, პოლიტიკოსებიც საჭიროა, ოღონდ არა ისეთები, რომლებიც ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე საკუთარ პრინციპებს ღალატობენ და "საღი აზრით" ხელმძღვანელობენ რათა ახლადშეძენილი პრივილეგიები გაამართლონ. სწორედ ამგვარი პოლიტიკოსების სიმრავლემ გაუჩინა პოლიტიკის შიში საზოგადოებას. კარგია რომ ავტორი ამით ირიბად საკუთარ პოლიტიკურობასაც აღიარებს -თუმცა კი ცოტა გვიან მოსდის, როდესაც ზე-პოლიტიკურობაზე პრეტენზიამ სრულიად ამოწურა დივიდენდების მიღების პოტენციალი. მაგრამ არანაირი პრეტენზია არა მაქვს იმ ადამიანებთან, ვინც საჯაროდ პოლიტიკისგან დისტანცირებას ცდილობს. ეს, როგორც წესი, ხდება შემდეგი მიზეზების გამო: ან იმ პოლიტიკასთან იდენტიფიცირება არ უნდა, რომელშიაც დიდი ხანია პოლიტიკური კომპონენეტი მკვდარია და მხოლოდ ძალადობრივი შემადგენელია დარჩენილი – იქნება ეს ფიზიკური თუ სიმბოლური ძალადობის სახით. ან მეორე, ვინმეს ხომ არ დაავიწყდა, რომ სამსახურის შენარჩუნება ბევრისთვის გაცილებით უფრო აქტუალურია ვიდრე საჯაროდ პოლიტიკაზე ლაყლაყი?
მიმაჩნია, რომ ძალადობის გამოცხადება ძალის გამოყენებად თავისთავად ძალადობის ფაქტია. მიმაჩნია, რომ ძალადობრივ პოლიტიკაში ჩართულობისკენ მოწოდება ძალადობის განმტკიცებისკენ კეთდება. კარგია, რომ სტატიაში დაფიქსირებულია ის რომ ღობეზე ჯდომა და ზევიდან ყურება, ძალადობის პირობებში, აღარ გამოუვა არავის. მაგრამ თქვენ, ბატონო გია, სადა ხართ? გთხოვთ გაიხსენოთ რომ ოდესღაც სულ სხვა ღირებულებებს ქადაგებდით.
