მოდერნს ახასიათებდა დოგმატური ერთსულოვნებისა და ერთნაირობის ძიება – სადაც დაჟინებით და ძალისმიერად გვეუბნებოდნენ რომ ერთადერთი საკითხი კლასობრივი ბრძოლაა და ჩვენს ან ბურჟუაზიის მხარეს უნდა ვმდგარიყავით ანაც პროლეტარიატის.  ბოლოს აღმოჩნდა რომ ღარიბი ადამიანების უმრავლესობა არ იყო პროლეტარი – მას არასდროს უმუშავია დიდ ურბანულ სივრცეებში და საერთოდაც არ ჰქონია ასეთი ადგილი ნანახი.  აღმოჩნდა რომ სიტყვა პროლეტარი არ იყო რეალობის ადექვატური.

  ჯერ კიდევ მეოცე საუკუნის 70-იან წლებში ნოამ ჩომსკიმ სიტყვა პროლეტარს Drop-ი გაუკეთა.  დაახლოებით იმავე დროს მიშელ ფუკომ აღმოაჩინა რომ ალი შარიათის მოძღვრება არანაკლებ რევოლუციური იყო ვიდრე ლენინის ან მითუმეტეს სტალინის ტომები და ირანში დატრიალებულ ამბებს 'სულიერი რევოლუცია' უწოდა.  პოსტმოდერნი ერთგვარი ხიდი იყო მოდერნის კრახსა და ახალ სინამდვილეს შორის, რომელიც კარგა ხანს გაგრძელდა.  მაგრამ უსასრულო არაფერია.

 

  პოსტმოდერნმა ბევრი სასარგებლო დაგვანახა.  მეც პოსტმოდერნის დროს გავიზარდე, ისევე როგორც ყველა ჩემი თანატოლი.  მამაჩემიც, საკუთარი ცხოვრებით თუ ფილოსოფიით პოსტდმოდერნს ეკუთვნოდა – მისი კოლეგები და მეგობრებიც: თამაზ ბუაჩიძე, მერაბ მამარდაშვილი და სხვები.  მათგან ბევრი საინტერესო ვისწავლე – შემიძლია ვთქვა რომ მათ ჩემთვის მოდერნს მიწა მიაყარეს და ეს სასარგებლოც იყო.  ის მოდერნი, რომელიც 1970-იან წლებში გოგმანებდა ჩვენში უკვე აღარ იყო სიცოცხლის ღირსი.  მარქსის კაპიტალის საბჭოთა 'ინტერპრეტაცია' სრული სისულელე იყო – ამას არცერთი სერიოზული მარქსისტი მეცნიერიც კი სერიოზულად არ იღებდა.  სწორედ ამიტომ, პოსტმოდერნი საჭირო და აუცილებელიც იყო – აუცილებელი იყო ის კრიტიკული თვალი, რომელიც ძველ მოდერნს დეკონსტრუქციას გაუკეთებდა – დაშლიდა – სწორედ იმისათვის რომ ახლიდან აეწყო ის.

 

  საბჭოთა იდეოლოგიის მთავარი სისულელე ის იყო, რომ ის სრულიად უაზროდ გვიმტკიცებდა რომ ცნობიერება და სულიერება ან აბსოლუტურად არ არსებობს ანაც მთლად მეორეხარისხოვანია.  დიახაც, მე იმ დროს გავიზარდე როდესაც მატერიალიზმს ასე იდიოტურად ასწავლიდნენ – და მიხარია.  მიხარია, იმ მიზეზის გამო, რომ სწორედ ამიტომ გამიჩნდა პროტესტი მატერიალიზმის მიმართ და ჩუმად დავიწყე აკრძალული ხილის ჭამა: ეკლესიაში სიარული, მერე კი დავეწაფე ხელოვნებას – 'დეკადენტურ ხელოვნებას' – 'ყალბი სულიერების' კიდევ ერთ წყაროს.  

 

  ის, რაც საბჭოთა კავშირში ასეთი სრულებით იდიოტური წესით ლამისაა ძალმომრეობით ისწავლებოდა – დასავლეთში ცხოვრების სტილი იყო.  კაპიტალიზმში მატერიალიზმი ჩვეულებრივი რამაა – აქ თვით ეკლესიების უმრავლესობაც მატერიალისტურია.  როგორც კირკეგორმა დიდი ხნის წინ დაწერა – ეკლესია ერთ-ერთი ბიზნესია, რომლის მთავარი მიზანი შემოსავლის მოტანაა.  ეს სისტემა ყველაფრის მიმართ მომხმარებლურ დამოკიდებულებაზე დგას.  ანუ აქ ნამდვილი ღმერთი არის ნივთი – ის რისი შეძენაც შეიძლება – და რაღა თქმა უნდა ფული – სიმდიდრის მთავარი ნიშანი.  'წარმატებული' აქ იმას ჰქვია ვინც მეტი ფული ნიშანი დააგროვა – არა აქვს მნიშვნელობა ეს ფული იარაღის ან ნარკოტიკის ვაჭრობით აქვს მიღებული, მონური შრომის ექსპლუატაციით თუ უბრალო კომივოიაჟეწრობის წყალობით.  საბჭოთა იდიოტური მატერიალიზმი ვერც კი წარმოიდგენდა იმ სიმაღლეებს, რომელსაც კაპიტალისტურმა მომხმარებლობამ მიაღწია.  იქ, სადაც ომიც ბიზნესია, სექსიც, ჭამაც, მეგობრობაც, სიტბოც, სიყვარულიც, ძალაუფლებაც და უუფლებობაც – მატერიალიზმი და მერკანტილიზმი ძალიან ჭკვიანურად მოქმედებენ.  ეს სისტემა ამას პირდაპირი ძალადობით არავის ასწავლის – აქ ძალადობა ბევრად უფრო უხილავია – ის სტრუქტურულიცაა და კულტურულიც.  ჩემთვის დაუვიწყარია ერთი ჩემი ღრმად მორწმუნე ევანგელისტი მეგობრის ფრაზა, რომელიც მან საკუთარი შვილის აღზრდის პროცესზე მითხრა:  3 წლიდან ვასწავლით ბავშვს ლოცვას და ფულის მენეჯმენტსო!  ეს ლოცვაც ფულის მენეჯმენტს უკავშირდება.  ალბათ ეს არის მაქს ვებერის პროტესტანტული ეთიკა.  კაპიტალიზმი საოცარი ნიჭიერებით იგონებს მატერიალიზმის და ნივთმოყვარეობის გავრცელების საშუალებებს.  ამას არანაირი მეცნიერული კომუნიზმის წიგნები და დოგმატური ლექტორები არ სჭირდება – ამას სისტემა თვითონ აკეთებს.  აკეთებს ისე კარგად რომ 'ფულის მენეჯმენტი" (რაც ხშირად სხვა ადამიანის დამონებასაც ნიშნავს, რასაც ჯონ სტაინბეკი ირონიულად Sound Business-საც უწოდებდა) ლოცვის ნაწილი ხდება – ან პირიქით ლოცვა ხდება "ფულის მენეჯმენტის' ნაწილი.

 

  სწორედ, ამაშია რომ დოგმატური მარქსიზმ-ლენინიზმი ცდებოდა – ცნობიერება არ არის მეორეხარისხოვანი.  მარქსის ნაწერების კარგი ანალიზი არ არის საკმარისი რომ საჭირო ჰერმანევტიკა გამოვიტანოთ მისი ესქატოლოგიიდან.  სწორედ პოსტმოდერნის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ფილოსოფოსს, ჟაკ დერიდას ეკუთვნის ჩემი ერთ-ერთი საყვარელი ნაშრომი მარქსზე.  1993 წელს, როდესაც უკვე საბჭოთა კავშირის პანაშვიდიც და დასაფლავებაც გადახდილი იყო და 40-მაც და წლისთავმაც კი ჩაიარა, დერიდამ დანიშნა თავის წიგნის პრეზენტაცია ირვაინის უნივერსიტეტში კალიფორნიაში, სადაც ის ლექციებს კითხულობდა.  'მარქსის აჩრდილების' პრეზენტაციას ბევრი ელოდა – პროგრესულიც და კონსერვატორიც.  დერიდასგან, რომელიც დეკონსტრუქციისა და 'დიფერანსის' მამა იყო, და რომელიც ხშირ შემთხვევაში ეპაექრებოდა კრიტიკული თეორიის, ფრანკფურტის სკოლის და სხვა მარქსისტ ფილოსოფოსებს, ყველა ელოდა საკუთარ ძალებში დარწმუნებულ ტრიუმფალურ გამარჯვების ჰიმნს მსოფლიო კომუნიზმის დამარცხებასთან დაკავშირებით.  კონსერვატორები, რომლებმაც პოსტმოდერნის მიერ დოგმატური მარქსიზმის კრიტიკა თავის სახეიროდ გამოიყენეს ლამისაა რეიგანის განდიდებას ელოდნენ დეკონსტრუქციის მამისგან.  და ამ დროს დერიდა გამოდის თავის გენიალური აჩრდილებით.  მარქსის დეკონსტრუქცია, რომელიც დერიდამ გააკეთა, მსოფლიოს პოლიტიკური ფილოსოფიის ისტორიაში ერთ-ერთი უბრწყინვალესი ნაშრომია.  არსად ასე ცხადად და ნათლად არ გამოუთქვამს დეკონსტრუქციის მამას თავისი ფილოსოფიური მრწამსი.  სწორედ ის იყო პირველი, ვინც შექსპირის ჰამლეტთან მიდის, (ამის შემდეგ ტერი იგლტონი ამას ბევრჯერ გააკეთებს და შექსპირის სხვა პერსონაჟებსაც გააცოცხლებს მარქსთან მიმართებაში).  სწორედ აქ აცხადებს დერიდა პირველად რომ მარქსმა მოახდინა "გაუცხადებელის გაცხადება' (apparition of in-apparent) ანუ მან დაინახა მარქსის ლანდი მეტაფიზიკურ ტერიტორიაზე.  მან სწორედ ის დაინახა, რაც იქამდეც ცხადი უნდა ყოფილიყო.  ადამიანი, რომელმაც მთელი საკუთარი ცხოვრება ღარიბებზე და მიტოვებულებზე ფიქრს და მუშაობას მიუძღვნა, შეუძლებელია რომ ბოლო სულიერების გარეშე ყოფილიყო.  მიუხედავად იმსია რომ მარქსი, ცნობიერებას მეორადად მიიჩნევდა – ის თვითონ ქმნიდა ცნობიერებას – ის თვითონ იყო ჰეგელიანური ცნობიერების მემკვიდრე.  მისი დიალექტური მატერიალიზმი არსებული რეალობისადმი მწვავე პროვოკაციული პროტესტი უფრო იყო, ვიდრე მისი ნამდვილი სულიერი მდგომარეობა. 

 

  დერიდამ მარქსში, ისევე როგორც ფროიდში, კაფკაში ამოიცნო 'აჩრდილი' ან სულაც სული.  დიახ, მარქსში იყო სული და ამ სულს ეკუთვნის მომავალი.  საერთოდ, მომავალი 'სულებს' ან 'აჩრდილებს' ეკუთვნის.  ის რაც გაიცხადებელია, გაცხადდება.  დერიდამ ბრძნულად იწინასწარმეტყველა სატელეკომუნიკაციო რევოლუცია.  ახლა ჩვენ შეგვიძლია ერთმანეთის ხილულ 'სულებს' ათასობით კილომეტრზე ველაპარაკოთ კომპიუტერის საშუალებით.  ახლა უკვე ტელეფონშიაც არის ჩამონტაჟებული კამერა, რომელიც ჩვენს 'სულს' იღებს და გადასცემს, ატვიტერებს, აფეისბუქებს, აგუგლებს და ასე შემდეგ.  ჩვენი 'ლანდები' სხვადასხვა ინტერნეტ სივრცეებში დახეტიალობენ.  და აქ, ჩვენს გვერდზეა 'კომუნიზმის აჩრდილი'.  ის არსად არ დაკარგულა – ის კვლავაც ჩვენთან არის.  ოღონდ ის სხვა ფორმით არის განსხეულებული – მას ფსევდო-მატერიალური და მეტაფიზიკური ფორმა აქვს.  მისი დისკურსი ჰამლეტის მამის საუბარს ჰგავს – ის გვახსენებს რომ ამ ქვეყანაში რაღაც არ არის რიგზე. 

 

{youtube}0nmu3uwqzbI{/youtube}

 დერიდამ, სწორედ საბჭოთა კავშირის 'დასაფლავების' შემდგომ დაინახა მარქსში და მის აჩრდილებში სულიერება.  სხვანაირად გამორიცხულია რომ დაწერილიყო 'მანიფესტო'.  ამას ინტუიტურად ბევრი მეცნიერი გრძნობდა და წერდა კიდეც ალბათ.  ჰერბერტ მარკუზეც, ვალტერ ბენიამინიც, ადორნოც, ალთუსერიც, მაგრამ დერიდამ ეს საუკეთესოდ ჩამოაყალიბა.  დიახ, მარქსმა მოახდინა 'გაუცხადებლის გაცხადება', რითაც საკუთარი გზა ნახა თავისუფლების მეტაფიზიკაში.